Ένα ζήτημα που έχει απασχολήσει μέρος της θεωρίας και της νομολογίας είναι η αποδοχή ή αποποίηση κληρονομίας από πρόσωπα ανίκανα ή περιορισμένης ικανότητας για δικαιοπραξία και ειδικότερα από ανήλικους.

Ο γενικός κανόνας είναι ότι, η προθεσμία για την αποδοχή ή αποποίηση της κληρονομίας είναι τέσσερις μήνες και εκκινεί από τότε που ο κληρονομούμενος έλαβε γνώση της επαγωγής της κληρονομίας και του λόγου αυτής. Αν παρέλθει η προθεσμία, η κληρονομία θεωρείται ότι έγινε αποδεκτή.

Στην περίπτωση των ανήλικων τέκνων, το στοιχείο της εν λόγω γνώσης ερευνάται στο πρόσωπο των νομίμων αντιπροσώπων τους, ήτοι των γονέων, ως ασκούντων την γονική μέριμνα, καθ’ ότι μόνοι αυτοί μπορούν να αποποιηθούν την κληρονομία για το αντιπροσωπευόμενο τέκνο, αφού λάβουν σχετική άδεια από το αρμόδιο δικαστήριο.

Επιπλέον, πρόσωπα ανίκανα ή περιορισμένης ικανότητας προς δικαιοπραξία, όπως οι ανήλικοι, αποδέχονται την επαχθείσα σε αυτούς κληρονομία πάντα με το ευεργέτημα της απογραφής. Η αποδοχή επ’ ωφελεία απογραφής έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό της ευθύνης του κληρονόμου μέχρι το ενεργητικό της κληρονομιαίας περιουσίας, η οποία αποχωρίζεται αυτοδικαίως από την περιουσία του κληρονόμου και αποτελεί χωριστή ομάδα. Με την έννοια αυτή, ο κληρονόμος δεν ευθύνεται και με τη δική του περιουσία μέχρι της αξίας των στοιχείων του ενεργητικού της κληρονομίας, αλλά ευθύνεται με τα ίδια τα στοιχεία του ενεργητικού της και μόνον μέχρις αυτών, κατά τρόπον ώστε τυχαία απώλεια ή καταστροφή ή χειροτέρευσή τους να τον απαλλάσσει από αντίστοιχη ευθύνη.

Σύμφωνα δε με τις διατάξεις των άρθρων 1903 και 1912 του Αστικού Κώδικα, ο κληρονόμος με απογραφή οφείλει να ολοκληρώσει την απογραφή της κληρονομιαίας περιουσίας μέσα σε τέσσερις μήνες, αφού γίνει η δήλωση με το ευεργέτημα της απογραφής. Ειδικά όμως στην περίπτωση ανήλικων κληρονόμων, για τους οποίους η αποδοχή της κληρονομίας γίνεται εκ του νόμου με το ευεργέτημα της απογραφής, η πάροδος της τετράμηνης προθεσμίας δεν οδηγεί σε έκπτωση, αν οι γονείς τους δεν προβούν σε απογραφή της κληρονομίας. Ο ανήλικος κληρονόμος οφείλει να ολοκληρώσει την απογραφή εντός ενός έτους από τότε που έγινε απεριόριστα ικανός.

Κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, σε περίπτωση μη ολοκλήρωσης της απογραφής από τους ασκούντες τη γονική μέριμνα ανήλικου κληρονόμου, ο ανήλικος δεν εκπίπτει του ευεργετήματος, αλλά το σχετικό δικαίωμα περιέρχεται στον ενηλικιούμενο κληρονόμο, ο οποίος οφείλει, με την απειλή εκπτώσεως από το ευεργέτημα, να συντάξει την απογραφή εντός έτους από την ενηλικίωσή του (ΣτΕ 3712/2014).

Ενηλικίωση των αρχικώς ανήλικων κληρονόμων και δανειστές της κληρονομίας:

Σύμφωνα με μεγάλο μέρος της νομολογίας, δεδομένου ότι το προνόμιο του ευεργετήματος της απογραφής έχει ως σκοπό και την προστασία του ανηλίκου από τυχόν κακή διαχείριση της περιουσίας του από τους εκπροσώπους του, γίνεται δεκτό ότι ο ενηλικιούμενος κληρονόμος, όχι μόνο δικαιούται να κάνει απογραφή εντός έτους από την ενηλικίωσή του, αλλά και να αποποιηθεί την κληρονομία, εντός της ίδιας ετήσιας προθεσμίας (ΣτΕ 2862/2013).

Επομένως, συνάγεται ότι οι κληρονομικοί δανειστές, σε περίπτωση χρεών της κληρονομίας, θα πρέπει να αναμένουν την ολοκλήρωση της απογραφής, είτε από τον εκπρόσωπο του ανηλίκου, είτε από τον ίδιο τον κληρονόμο με την ενηλικίωσή του και για ένα έτος, προτού επιδιωχθεί διευθέτησή τους. Αν μετά την παρέλευση της ενιαύσιας προθεσμίας, ο κληρονόμος δεν προβεί ούτε σε ολοκλήρωση της απογραφής, αλλά ούτε και σε αποποίηση της κληρονομίας, οι δανειστές δύνανται να στραφούν και κατά της ατομικής του περιουσίας για την ικανοποίηση των απαιτήσεών τους.