Δεδομένης της συχνής άσκησης ανακοπών κατά Διαταγών Πληρωμής εκδοθέντων δυνάμει ανεξόφλητων τιμολογίων πώλησης, με προβαλλόμενο λόγο, που γίνεται πολλάκις δεκτός κατά νομολογιακή πρακτική, την τήρηση καρτέλας πελάτη με αναφορά σε αυτήν χρεώσεων και πιστώσεων χρηματικών ποσών, η οποία προκαλεί απώλεια της αυτοτέλειας των τιμολογίων και κατ’ επέκταση σημαίνει άτυπη τήρηση αλληλόχρεου λογαριασμού, δέον να επισημανθούν τα εξής:
Από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 669 του ΕμπΝ, 361, 874 Α.Κ. και 112 ΕισΝΑΚ και 47, 64 έως 67 του Ν.Δ. της 17.7/13.8.1923 και από την έμμεση αλλά σαφή αναφορά των διατάξεων αυτών στα εμπορικά έθιμα και συνήθειες, συνάγεται ότι αλληλόχρεος λογαριασμός είναι η σύμβαση μεταξύ δύο προσώπων από τα οποία το ένα τουλάχιστον είναι έμπορος, με την οποία αυτά συμφωνούν ότι οι μεταξύ τους δοσοληψίες από κάποια οικονομική συναλλαγή, θα καταχωρούνται σε ενιαίο λογαριασμό υπό τύπο κονδυλίων πιστώσεων και χρεώσεων, τα οποία από την καταχώρησή τους αποβάλλουν την αυτοτέλεια τους, μεταβαλλόμενα σε αριθμητικά κονδύλια και ότι θα οφείλεται μόνο το κατάλοιπο που θα προκύψει κατά το κλείσιμο το λογαριασμού από την αντιπαράθεση των κονδυλίων του.
Έτσι, για την ύπαρξη αλληλόχρεου λογαριασμού απαιτείται να υπάρχει τουλάχιστον η δυνατότητα να προκύψουν από τη μεταξύ τους οικονομική συναλλαγή απαιτήσεις και οφειλές και για τα δύο συμβαλλόμενα μέρη, ώστε να μην είναι από πριν γνωστό ποιο από αυτά (συμβαλλόμενα μέρη), κατά την τελική εκκαθάριση των δοσοληψιών τους, θα είναι οφειλέτης ή πιστωτής του άλλου (ΑΠ 1363/1993, 1261/1993, αδημ., 1828/1988 ΕΕμπΔ 32,238, ΑΠ 394/1974 ΝοΒ 22,1377). Από τη συμφωνία αυτή προκύπτουν, ως ειδικότερα χαρακτηριστικά του αλληλόχρεου λογαριασμού, αφενός η αμοιβαιότητα των εκατέρωθεν απαιτήσεων και αποστολών, πράγμα που σημαίνει ότι δεν υφίσταται αλληλόχρεος λογαριασμός όταν δεν υπάρχει τουλάχιστον δυνατότητα εκατέρωθεν αποστολών (εμπορευμάτων, μετρητών, συναλλαγματικών, επιταγών) και είναι αδιάφορο αν κατά τη διάρκεια αυτού έλαβαν χώρα πράγματι εκατέρωθεν αποστολές ή το ένα μόνον από τα μέρη προέβη σε τέτοιες, αφετέρου το αδιάθετο και ανεπιδίωκτο των επί μέρους απαιτήσεων που καταχωρούνται στο λογαριασμό, πράγμα που σημαίνει απώλεια γι’ αυτές της ατομικότητας και μεταβολή τους σε στοιχεία χρεοπίστωσης ενός ενιαίου λογαριασμού, συγχώνευση τους σε μία, ώστε απαιτητό να είναι μόνο το κατάλοιπο, γεγονός το οποίο έχει σαν συνέπεια ότι πριν από το οριστικό ή προσωρινό κλείσιμο του λογαριασμού να μην είναι δυνατή η δικαστική επιδίωξη των επιμέρους απαιτήσεων (βλ. Σπηλιωτόπουλου, ΕρμΑΚ, ΕισΝ. 112 αριθ. 16επ., Λιακόπουλος σε Γεωργιάδη – Σταθόπουλο ΑΚ 874, αριθ. 1, 2, 3, Κ. Ρόκκα, Λογαριασμοί και αλληλόχρεος λογαριασμός, Μελέται εμπορικού δικαίου II, 1971, σελ. 553 επ., Λιακόπουλος, παρατηρήσεις σε ΕΕμπΔ Λθ’,238 επ., ιδία 240 και εκεί παραπομπές στη νομολογία, ΑΠ 918/1988 ΕΕμπΔ Μ’ 31, ΕφΑθ 10028/1987 ΕλλΔνη 30,101, Εφ.Θες. 394/1989 ΕλλΔνη 30,1006. Εφ.Αθ. 5367/1982 ΕΕμπΔ ΛΓ,535, Εφ.Αθ. 1299/1989 ΕλλΔνη 31,873).
Επομένως, δεν υπάρχει αλληλόχρεος λογαριασμός όταν, λόγω της φύσης της σύμβασης, ο ένας συμβαλλόμενος γίνεται μόνο πιστωτής και ποτέ οφειλέτης και ο άλλος μόνο οφειλέτης και ποτέ πιστωτής , δικαιούμενος απλώς να εξοφλεί το χρέος του με τμηματικές καταβολές που γίνονται προς αντίστοιχη απαλλαγή του από το χρέος, πράγμα που συμβαίνει και όταν ο πελάτης εμπόρου αγοράζει εμπορεύματα με πίστωση του τιμήματος (ολική ή μερική) και καταβάλλει, σε εξόφληση του πιστωθέντος τιμήματος, διάφορα χρηματικά ποσά, αφού στην περίπτωση αυτή αποκλείεται η δυνατότητα να καταστεί ο πωλητής οφειλέτης του αγοραστή και ο τελευταίος πιστωτής του πωλητής, αλλά υπάρχουν περισσότερες διαδοχικές και ανεξάρτητες μεταξύ τους πωλήσεις, με πίστωση του τιμήματος, το οποίο είναι καταβλητέο τμηματικώς (βλ. ΑΠ 1393/1980 ΝοΒ 29,688, ΕφΑθ 10028/1987 ΕλΔ 30,101, ΕφΑθ 13655/1988 ΕλΔ 32,151, ΕφΠειρ 548/1988 ΕλΔ 30,1061, Εφθεσ 228/1996 Αρμ 1996,708 Σπηλιωτόπουλος, ΕρμΑΚ άρθρο 112 ΕισΝΑΚ, αριθ. 7, 14,16 και 52, Γέσιου -Φαλτσή Δίκαιον Αποδείξεως σ.282, Μπρακατσούλια, Διαταγές πληρωμής – Πιστωτικοί τίτλοι και διαδικασία σ. 93, Βαθρακοκοίλης, Ερμ ΚΠολΔ άρθρο 632 αριθμ. 28 σελ. 844). Σε μια τέτοια περίπτωση, ο τυχόν τηρούμενος από τον ένα συμβαλλόμενο λογαριασμός έχει τον χαρακτήρα απλού δοσοληπτικού λογαριασμού και όχι αλληλόχρεου με την προεκτεθείσα έννοια λογαριασμού (ΕφΑθ 10028/ 1987, ό.π. και εκεί παραπομπές, ΕφΑθ 7645/82 Αρμ 1983,971).
Ενόψει, λοιπόν, των παραπάνω διατάξεων, μπορεί να ζητηθεί η έκδοση διαταγής πληρωμής για το κατάλοιπο αλληλόχρεου λογαριασμού που κλείστηκε, το οποίο όμως, όπως προκύπτει από το άρθρο 112 ΕισΝΑΚ, είναι ορισμένο και δεν εξαρτάται από αίρεση, όρο ή αντιπαροχή, εφόσον όμως αποδεικνύεται εγγράφως η σύμβαση του αλληλόχρεου λογαριασμού , η κίνηση του λογαριασμού (δηλαδή τα κονδύλια των πιστοχρεώσεων), το κλείσιμο αυτού και το κατάλοιπο που προκύπτει υπέρ του αιτούντος την έκδοση διαταγής πληρωμής (Βαθρακοκοίλης ΕρμΚΠολΔ άρθρο 623 αριθμ. 29 σελ. 811, Σπηλιόπουλος, Ερμ ΑΚ ΕισΝΑΚ άρθρο 112 αρ. 25,39 και 83, Σινανιώτη, Ειδικαί διαδικασίαι εκδ. β/156,158).
Βασικό, δηλαδή, στοιχείο της έννοιας του αλληλόχρεου λογαριασμού είναι η ύπαρξη συμφωνίας υπαγωγής σε κοινό λογαριασμό απαιτήσεων και των δύο μερών που θα προκύπτουν από τις συναλλαγές τους, αρκεί να υπάρχει τουλάχιστον η δυνατότητα αποστολών και από τα δύο μέρη, είναι δε αδιάφορο αν πραγματικά έγιναν κατά τη διάρκειά του αποστολές και από τα δύο μέρη ή αν μόνο το ένα μέρος προέβη σε αποστολές. Απαιτείται, δηλαδή, να υπάρχουν μεταξύ τους περισσότερες συμβάσεις πώλησης, με πίστωση του τιμήματος, το οποίο να είναι καταβλητέο τμηματικώς, αλλά κατά την τελική εκκαθάριση των δοσοληψιών τους να μην καθίσταται γνωστό ποιος είναι ο οφειλέτης ή πιστωτής του άλλου.
