Α. Με τις διατάξεις του Μέρους Πρώτου του εν θέματι νόμου εισάγονται ρυθμίσεις προσαρμοσμένες στο πλαίσιο των διατάξεων του Κανονισμού (ΕΕ) 909/2014 περί Κεντρικών Αποθετηρίων Τίτλων.  Με τις διατάξεις του Κανονισμού αυτού θεσπίζονται ενιαίες απαιτήσεις για τον διακανονισμό χρηματοπιστωτικών μέσων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και κανόνες για την οργάνωση και λειτουργία των ΚΑΤ.  Τα τελευταία, στο πλαίσιο της ενασκήσεως των αρμοδιοτήτων τους, συμβάλλουν σημαντικά στη διατήρηση των μετασυναλλακτικών υποδομών, που διασφαλίζουν την ορθή λειτουργία των χρηματοπιστωτικών αγορών και προσφέρουν εγγυήσεις στους συμμετέχοντες στην αγορά ότι, οι συναλλαγές τίτλων εκτελούνται ορθώς και εγκαίρως, ακόμη και κατά τη διάρκεια ακραίων πιέσεων.  Ο στρατηγικός αυτός ρόλος των ΚΑΤ, υπαγόρευσε και την υποβολή, υπό την αποκλειστική τους διαχείριση, των συστημάτων διακανονισμού αξιογράφων, λόγω της καίριας θέσεως αυτών στο πλαίσιο της διαδικασίας του οικείου διακανονισμού.

Β. Θέματα ιδιαιτέρου ενδιαφέροντος, που εμπίπτουν στο ρυθμιστικό πεδίο του ως άνω νόμου (εφεξής: «ο Νόμος») ως εκτελεστικού ή συμπληρωματικού του ως άνω Κανονισμού, είναι, ιδίως, τα ακόλουθα:

1. Η αρχική καταχώριση των ενσωμάτων κινητών αξιών (κατά την έννοια του άρθρ. 4, σημείο 44 της Οδηγ. 2014/65 ΕΕ) σε λογιστική μορφή. Η καταχώριση αυτή διενεργείται σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Κανονισμού (ΕΕ) 909/2014 (εφεξής: «Κανονισμός») και συμπληρωματικώς με τις διατάξεις του Νόμου. Για τις κινητές αξίες που καταχωρίζονται στα αρχεία ΚΑΤ, δεν εκδίδονται τίτλοι, τυχόν δε υφιστάμενοι τίτλοι, που αποϋλοποιούνται (υπάρχουν μόνο ως αρχεία λογιστικών εγγραφών) ή ακινητοποιούνται (υπό τη μορφή συγκεντρώσεως υλικών τίτλων σε ΚΑΤ, κατά τρόπο ώστε, οι μεταγενέστερες μεταφορές να μπορούν να πραγματοποιηθούν με λογιστική εγγραφή), παύουν να ενσωματώνουν αξιογραφικά δικαιώματα, τα οποία, έκτοτε, παριστώνται μέσω των καταχωριζομένων κινητών αξιών.  Ο δικαιούχος της κινητής αξίας έχει αξίωση κατά του εκδότη της, για την έκδοση ενσωμάτου τίτλου αυτής, μόνο εφόσον αρθεί η καταχώρισή της από το ΚΑΤ για οποιονδήποτε νόμιμο λόγο (άρθρ. 5).
2. Η διαδικασία της αποϋλοποιήσεως των κινητών αξιών. Αυτή καταστρώνεται με ειδικές διατάξεις. Αυτές ρυθμίζουν την αποϋλοποίηση των ανωνύμων μετοχών ανωνύμων εταιρειών (α.ε.), που έχουν εκδοθεί υπό την ισχύ του κ.ν. 2190/1920, των ονομαστικών μετοχών α.ε. ενώ, αν η αποϋλοποίηση διενεργείται με την μετατροπή ενσωμάτων μετοχών του κ.ν. 2190/1920 σε άϋλες, ακολουθείται ειδικότερη διαδικασία.  Τα επί των καταχωριζομένων κινητών αξιών σε αρχεία ΚΑΤ υφιστάμενα εμπράγματα δικαιώματα (επικαρπία, ενέχυρο ή άλλο εμπράγματο δικαίωμα), διασφαλίζονται δια της καταχωρίσεως, εφόσον ο εκδότης ή ο δικαιούχος του σχετικού εμπραγμάτου δικαιώματος έχει, προηγουμένως, ενημερώσει σχετικώς, με έγγραφο το ΚΑΤ (άρθρ. 6).
3. Η αναγκαστική εκποίηση μετοχών, που αντιστοιχούν σε ενσωμάτους τίτλους, οι οποίοι δεν έχουν παραδοθεί, από τα πρόσωπα που τους κατέχουν, στην εκδότρια εταιρεία προς αποϋλοποίηση, σύμφωνα με τις ειδικότερες προβλέψεις της παρ. 3 του άρθρου 6. Η εκποίηση αυτή, καθώς και η, εκ μέρους του εκδότη, αμελλητί εκποίηση των κλασματικών υπολοίπων κινητών αξιών, υπό ενσώματη μορφή, που προκύπτουν ύστερα από αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου ή άλλη εταιρική πράξη, αποσκοπούν στην επιτάχυνση της αποϋλοποιήσεως των κινητών αξιών μέσω των ΚΑΤ και την εκκαθάριση των συναφών εκκρεμοτήτων.
4. Η καταχώριση κινητών αξιών ύστερα από ακινητοποίηση. Οι κινητές αξίες του εκδότη τους μπορεί να κατατίθενται προς ακινητοποίηση (ως ακινητοποίηση κατά τον οικείο ορισμό του άρθρου 2, σημείο 2 του ως άνω Κανονισμού, νοείται η πράξη συγκεντρώσεως των υλικών (ενσωμάτων) τίτλων σε ΚΑΤ, κατά τρόπο ώστε οι μεταγενέστερες μεταφορές να μπορούν να πραγματοποιηθούν με λογιστική εγγραφή).

Μετά την ακινητοποίηση των ενσωμάτων κινητών αξιών, που προϋποθέτει την προηγούμενη κατάθεσή τους σε ΚΑΤ, αυτές παριστώνται με λογιστικές εγγραφές ή αποθετήρια, που εκδίδονται και καταχωρίζονται με λογιστική μορφή.  Από της καταθέσεως των ενσωμάτων τίτλων σε ΚΑΤ, η παρακολούθησή τους και η καταχώριση των, επ’ αυτών, πάσης φύσεως μεταβολών διενεργείται μέσω λογιστικών εγγραφών σε ΚΑΤ, ενώ προβλέπεται σχετική διαδικασία αντικαταστάσεως των ακινητοποιημένων τίτλων, όταν συντρέχει κατά νόμον περίπτωση.  Σημαντική είναι η διάταξη δυνάμει της οποίας, οι ακινητοποιημένοι τίτλοι που δεν περιλαμβάνονται στον ισολογισμό ΚΑΤ, δεν αποτελούν, ως αλλότριο περιουσιακό στοιχείο, μέρος της πτωχευτικής του περιουσίας και δεν μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο κατ’ αυτού (του ΚΑΤ) επιβαλλομένης κατασχέσεως ή δεσμεύσεως, του κατόχου αυτών-επενδυτή προστατευομένου με την ανακοπή του άρθρ. 936 Κ. Πολ. Δ.  Αν αρθεί η ακινητοποίηση, ο εγγεγραμμένος σε ΚΑΤ επενδυτής ανακτά και διατηρεί τα επί των τίτλων δικαιώματά του έναντι του εκδότη αυτών (άρθρ. 8).

5. Η έκδοση κινητών αξιών σε άϋλη μορφή μη εισηγμένων ή ενταγμένων προς διαπραγμάτευση. Προβλέπεται σχετική δυνατότητα των εκδοτών κινητών εν γένει αξιών, να τις μετατρέπουν σε άϋλη μορφή μη εισηγμένων ή ενταγμένων προς διαπραγμάτευση. Αν εκδότες των ως άνω κινητών αξιών είναι ανώνυμες εταιρείες, όπου προβλέπεται κατάθεση μετοχών για την άσκηση των μετοχικών δικαιωμάτων, η σχετική δέσμευση των άϋλων τίτλων, που διενεργείται από ΚΑΤ, ισοδυναμεί με κατάθεση.  Οι ως άνω εταιρείες μπορούν να προβλέψουν, στα καταστατικά τους, την υπαγωγή τους στις διατάξεις του κ.ν. 2190/1920 και του ν. 4548/2018 που ισχύουν για τη σύγκληση, τη συνεδρίαση, τη συμμετοχή των μετόχων,  τη λήψη αποφάσεων και την άσκηση άλλων μετοχικών δικαιωμάτων σε γενικές συνελεύσεις εταιρειών με μετοχές εισηγμένες σε χρηματιστήριο.  Η σχετική καταστατική πρόβλεψη αφορά μόνο την υπαγωγή των εν λόγω εταιρειών στο σύνολο των ως άνω διατάξεων (άρθρ. 12).
6. Τα εμπράγματα δικαιώματα επί κινητών αξιών. Ρυθμίζονται όλες οι μεταβιβάσεις, που τηρούνται σε κάθε μορφής λογαριασμούς, από την καταχώρισή τους στους λογαριασμούς αυτούς, κατά τις ειδικότερες, σχετικές, προβλέψεις του Νόμου και του Κανονισμού ΚΑΤ. Αναφορικώς με την λογιστική εγγραφή δικαιώματος ενεχύρου ή άλλης επιβαρύνσεως κινητών αξιών, που τηρούνται σε ΚΑΤ ή μέσω διαμεσολαβητή κατά την έννοια του άρθρ. 2 περίπτ. α’ του εν θέματι νόμου, απαιτείται η επίδοση με δικαστικό επιμελητή της σχετικής συμβάσεως, σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις των άρθρ. 122 επ. Κ. Πολ. Δ., στα ως άνω πρόσωπα (ΚΑΤ ή διαμεσολαβητή) (άρθρ. 13).
7. Οι υπηρεσίες μητρώου μετόχων. Αυτές παρέχονται από ΚΑΤ σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Καν. (ΕΕ) 909/2014, του Νόμου και του Κανονισμού ΚΑΤ σε ανώνυμες εταιρείες, με μετοχές σε λογιστική μορφή του κν. 2190/1920 και του ν. 4548/2018 ενώ, στις εταιρείες αυτές, στις οποίες δεν παρέχονται, με σχετική σύμβαση, υπηρεσίες από ΚΑΤ, παρέχονται υπηρεσίες μέσω των συμμετεχόντων και των εγγεγραμμένων σε ΚΑΤ διαμεσολαβητών (άρθρ. 14).
8. Η ταυτοποίηση των μετόχων, κατόχων μετοχών ανωνύμων εταιρειών σε λογιστική μορφή ή ονομαστικών μετοχών. Προβλέπεται η σχετική διαδικασία και οι περιπτώσεις κατά τις οποίες, οι εν λόγω εταιρείες δικαιούνται να αιτούνται την ταυτοποίηση των μετόχων τους, κατόχων ονομαστικών μετοχών, εν αναφορά με τη συμμετοχή των μετόχων στη γενική συνέλευση και το δικαίωμα ψήφου τους (άρθρ. 17). Επίσης, καθορίζονται οι συνέπειες της μη εμπρόθεσμης ταυτοποιήσεως μετόχων, κατόχων μετοχών εισηγμένων εταιρειών, επάγουσες στέρηση συμμετοχής στη γ.σ. και δικαιώματος ψήφου (άρθρ. 19).
9. Ειδικές ρυθμίσεις περί κατασχέσεως και εκποιήσεως κινητών αξιών.

Κατ’ αρχάς, εξαιρούνται της αναγκαστικής κατασχέσεως οι συλλογικοί λογαριασμοί που τηρούνται σε ΚΑΤ, ως στοιχεία διακριτά των απεικονιζομένων σ’ αυτούς κινητών αξιών και συλλογικού χαρακτήρα.

Ως ειδικό, όμως, περιουσιακό στοιχείο, οι κινητές αξίες που τηρούνται σε ΚΑΤ, ως άϋλες, υπόκεινται σε αναγκαστική κατάσχεση, εκλαμβανόμενη ως κατάσχεση κινητού πράγματος εις χείρας του ΚΑΤ, ως τρίτου.  Για την κατάσχεση αυτή, άλλωστε, προβλέπουν οι διατάξεις του άρθρ. 99ΙΑ, του Κ. Πολ. Δ., οι οποίες και εφαρμόζονται κατά παραπομπή από τον Νόμο.  Ως δημόσιος, όμως, αναγκαστικός πλειστηριασμός, μέσω του οποίου εκποιούνται οι εν λόγω κινητές αξίες, νοείται η διαδικασία εκποιήσεως.  Αυτή η διαδικασία διενεργείται με ειδική μέθοδο, εκτός της κανονικής διαπραγματεύσεως, μέθοδο που προβλέπεται στον Κανονισμό του τόπου της διαπραγματεύσεως και υπόκειται στην έγκριση της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς.  Ειδικώς, κατά την εκποίηση κινητών αξιών που τηρούνται σε ΚΑΤ και τελούν σε αναστολή διαπραγματεύσεως, όπως και κατά την εκποίηση κινητών αξιών σε άϋλη μορφή μη εισηγμένων ή εντεταγμένων σε διαπραγμάτευση, εφαρμόζονται οι κοινές διατάξεις του Κ. Πολ. Δ. (άρθρ. 982 επ.) περί κατασχέσεως κινητών πραγμάτων εις χείρας ΚΑΤ, ως τρίτου.

10. Τέλος, αν επιβάλλεται κατάσχεση σε κινητές αξίες ή Κεφάλαια που τηρούνται σε ΚΑΤ σε λογαριασμό επ’ ονόματι δικαιούχου και εκκρεμούν εκκαθάριση του ν. 3606/2007 ή διακανονισμός βάσει σχετικών εντολών μεταβιβάσεως, κατά τον ν. 2769/2000, η κατάσχεση, επιβάλλεται, κατά πλάσμα νόμου, επί του καθαρού προϊόντος του τελούμενου διακανονισμού, απαλλαγμένου πάσης φύσεως τελών και χρεώσεων (άρθρ. 20).
11. Τα προνόμια των επενδυτών, σε περίπτωση αφερεγγυότητας διαμεσολαβητή.

Σε περίπτωση που Διαμεσολαβητής (ΑΕΠΕΥ, επιχείρηση επενδύσεων, ΚΑΤ κατά την έννοια της περιπτ. α) του άρθρ. 2 του Νόμου) τελεί σε διαδικασία αφερεγγυότητας (υπό απαγόρευση ή περιορισμό της εξουσίας διαθέσεως, όπως πτώχευση, ειδική εκκαθάριση ή εξυγίανση), οι επενδυτές σε άυλους τίτλους ικανοποιούνται προνομιακώς, από τον ίδιο λογαριασμό του διαμεσολαβητή σε ΚΑΤ (τον λογαριασμό του διαμεσολαβητή, ως πελάτη άλλου διαμεσολαβητή) όταν δεν επαρκεί το υπόλοιπο συλλογικού λογαριασμού αξιών διαμεσολαβητή, έχοντος την έννοια της περιπτ. ε’ του άρθρ. 2 του Νόμου.  Αν δεν επαρκεί και το υπόλοιπο του ως άνω λογαριασμού, οι επενδυτές ικανοποιούνται συμμέτρως, ενώ, για το τυχόν υπόλοιπο της απαιτήσεώς τους ικανοποιούνται προνομιακώς από την λοιπή, προσωπική, περιουσία του διαμεσολαβητή.  Επί της περιουσίας αυτής, κατατάσσονται ως γενικοί προνομιούχοι δανειστές πριν από τις απαιτήσεις της παρ. 3 του άρθρ. 975 του Κ. Πολ. Δ. (απαιτήσεις από παροχή εξαρτημένης εργασίας, απαιτήσεις δικηγόρου επί παγία αντιμισθία, απαιτήσεις του Δημοσίου από ΦΠΑ, φορέων κοινωνικής ασφαλίσεως κλπ.) και πριν από τη διαίρεση της περιουσίας του διαμεσολαβητή κατά τις διατάξεις του άρθρ. 977 του Κ. Πολ. Δ. (για τους γενικούς προνομιούχους, τους έχοντες ειδικό προνόμιο και τους εγχειρόγραφους) (άρθρ. 21).

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

Με τις διατάξεις του Νόμου συμπληρώνεται το εκτελεστικό πλαίσιο εφαρμογής του Κανονισμού (ΕΕ) 909/2014 σε τρόπο ώστε, οι αποϋλοποιούμενες και ακινητοποιούμενες κινητές αξίες, εμπίπτουν σε πεδίο ρυθμίσεων εναρμονισμένων με τους σύγχρονους κανόνες λειτουργίας των χρηματοπιστωτικών αγορών, με προβλέψεις που επηρεάζουν θετικά την λειτουργία και την οικονομία των ανωνύμων εταιρειών και παρέχουν εγγυήσεις προστασίας των συμφερόντων των μετόχων-επενδυτών.  Κεντρική και στρατηγική θέση στο πλαίσιο των διατάξεων του Κανονισμού και του Νόμου κατέχει το ΚΑΤ, ως οιονεί θεματοφύλακας των κινητών αξιών.  Εναπόκειται στην βούληση των διοικούντων τις ανώνυμες εταιρείες να προσαρμόσουν την καταστατική τους λειτουργία και τη μορφή των περιουσιακών τους στοιχείων στις δυνατότητες που παρέχουν οι προβλέψεις των ως άνω διατάξεων.