1. Η κρίσιμη έννοια του επιτηδευματία, ως συναλλασσόμενου προσώπου και υποκειμένου υποχρεώσεων που ορίζονται από την εν γένει φορολογική νομοθεσία και τον Κώδικα Νόμων Τελών περί Χαρτοσήμου, δίδεται από τον Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων (πδ 186/1992, όπως ισχύει). Σύμφωνα με τις σχετικές διατάξεις του Κώδικα αυτού, ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις των επιτηδευματιών αναφορικώς με την τήρηση των βιβλίων και την έκδοση των στοιχείων, για την εκπλήρωση των φορολογικών τους υποχρεώσεων, τα πρόσωπα, ημεδαπά και αλλοδαπά, φυσικά και νομικά, που χαρακτηρίζονται ως επιτηδευματίες, η διάκριση αυτών των προσώπων, η ένταξή τους σε κατηγορία τηρουμένων βιβλίων, η έκδοση δελτίων αποστολής, τιμολογίων και εν γένει στοιχείων από τους επιτηδευματίες, η θεώρηση των βιβλίων και στοιχείων, το κύρος και η αποδεικτική δύναμη αυτών, καθώς και οι κάθε είδους κυρώσεις σε βάρος των επιτηδευματιών για παραβάσεις των διατάξεων του ως άνω Κώδικα.
2. Στην παράγραφο 16 του άρθρου 8 του Ν. 1882/1990, όπως ισχύει, ορίζονται τα εξής: «Συμφωνητικά που καταρτίζονται μεταξύ επιτηδευματιών ή τρίτων για οποιαδήποτε συναλλαγή θεωρούνται μέσα σε δέκα (10) ημέρες από της ημερομηνίας καταρτίσεως και υπογραφής από την αρμόδια Δ.Ο.Υ, άλλως είναι ανίσχυρα και δεν έχουν κανένα έννομο αποτέλεσμα. Κατ’ εξαίρεση, δεν θεωρούνται τα συμφωνητικά του προηγούμενου εδαφίου που καταρτίζονται από επιτηδευματίες ή τρίτους με το Δημόσιο, τις Τράπεζες, τους Οργανισμού, τις επιχειρήσεις του ευρύτερου δημόσιου τομέα, τους δήμους και τις κοινότητες, τις ασφαλιστικές επιχειρήσεις, τις επιχειρήσεις που εκδίδουν κάρτες συναλλαγών και τις εταιρίες χρηματοδοτικής μίσθωσης του Ν. 1665/1986».
Έχει κριθεί παγίως, με αποφάσεις των ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας, ότι με τις ανωτέρω διατάξεις του Ν. 1882/1990 δεν καθιερώνεται γενικώς το ανίσχυρο κάθε συμφωνητικού στο οποίο έχει καταχωρηθεί σύμβαση μεταξύ επιτηδευματιών ή μεταξύ αυτών και τρίτων, είτε το συμφωνητικό αυτό, βάσει άλλων διατάξεων, είναι συστατικό είτε είναι αποδεικτικό της συμβάσεως, εφόσον το εν λόγω συμφωνητικό δεν υποβληθεί εμπροθέσμως στην αρμοδία Δ.Ο.Υ και δεν θεωρηθεί από αυτή. Η δυσμενής συνέπεια από τη μη θεώρηση του ως άνω συμφωνητικού ισχύει μόνο έναντι της φορολογικής αρχής, ενώ το συμφωνητικό αυτό παραμένει έγκυρο και δεσμεύει τον συμβαλλόμενο επιτηδευματία (ΑΠ 80/2010, 1405/2008, 1698/2001 κα – ΣΤΕ 4326/2014, 280/2009 κα).
Ενόψει ανωτέρω, δεν ισχύουν έναντι της φορολογικής αρχής συμφωνητικά που εμπεριέχουν σύμβαση συναλλαγής επιτηδευματία, εφόσον δεν έχουν υποβληθεί εμπροθέσμως στην αρμόδια Δ.Ο.Υ και δεν έχουν θεωρηθεί απ’ αυτήν. Συνεπώς, δεν μπορεί να τύχει των φορολογικών απαλλαγών, που προβλέπονται από τον νόμο (π.χ έκπτωση για δαπάνη) επιτηδευματίας βάσει συμφωνητικών που δεν έτυχαν της νόμιμης θεωρήσεως από την αρμόδια Δ.Ο.Υ, ούτε γίνονται δεκτά από τα δικαστήρια τέτοια συμφωνητικά, στο πλαίσιο εφαρμογής ευνοϊκής , για τον επιτηδευματία, φορολογικής διατάξεως (ΣτΕ 4326/2014).
3. Με τις διατάσεις του Κώδικα Νόμων περί Τελών Χαρτοσήμου (π.δ 28/1931), όπως ισχύει, ρυθμίζονται τα σχετικά με το τέλος χαρτοσήμου θέματα. Το τέλος αυτό, που ισχύει ως έμμεσος φόρος, διακρίνεται σε πάγιο και αναλογικό. Τα πάγια τέλη καταργήθηκαν με γενική διάταξη του άρθρου 25 του Ν2873/2000, ενώ διατηρήθηκαν τα αναλογικά κατά τις περί αυτών οικείες διατάξεις. Ειδικότερα, υπόκεινται μεταξύ άλλων, στο, κατά περίπτωση, τέλος αναλογικού χαρτοσήμου, τα τιμολόγια αγοράς αγαθών από την αλλοδαπή, τα τιμολόγια αγοράς εγχώριων προϊόντων (γεωργικών κλπ) από κάθε επιτηδευματία και από λοιπά, περιοριστικώς οριζόμενα, πρόσωπα, τα τιμολόγια πωλήσεως κινητών αγαθών εκτός ημεδαπής από επιτηδευματία σε επιτηδευματία και από λοιπά, περιοριστικώς οριζόμενα, πρόσωπα, οι πωλήσεις και αγορές αγαθών, πρώτων υλών κλπ από επιτηδευματία για λογαριασμό συγκεκριμένων προσώπων, που καθορίζονται με σχετικές διατάξεις. (Άρθρο 12-156 του ΤΝΤΧ) (ΣΤΕ 4326/2014- ΟΛΝΣΚ 58/2014 – Δεφ Αθ 535/2014 κα).
Η μη εκπλήρωση της υποχρεώσεως καταβολής του, κατά περίπτωση, οφειλομένου αναλογικού τέλους χαρτοσήμου επισύρει, κατόπιν φορολογικού ελέγχου στα βιβλία και στοιχεία του επιτηδευματία και σε άλλα συναφή έγγραφα, σε βάρος αυτού τις κυρώσεις που προβλέπονται στις σχετικές διατάξεις του ΚΝΤΧ, όπως τον καταλογισμό του οφειλομένου τέλους, πλέον του προβλεπομένου προστίμου, προσαύξηση των προβλεπομένων φόρων και προσαυξήσεων κατά 50%, λόγω μη καταβολής τελών χαρτόσημου (αρθρ. 30 παρ. 1, Ν.820/1978), αυτοτελές πρόστιμο για παράβαση των εκτελεστικών διαταγμάτων του ΚΝΤΧ (ΣΤΕ 3529/2010, ΔΕΦΑ 829/2014, ΔΕΦ ΘΕΣ 229/2013 κα). Περαιτέρω, τα αχαρτοσήμαντα έγγραφα επιτηδευματία δεν μπορεί να ισχύσουν έναντι της φορολογικής αρχής, χωρίς όμως να επηρεάζουν το κύρος της ιδιωτικής συναλλαγής, ούτε και έναντι δικαστηρίων, όταν η αποδεικτική ισχύς των εγγράφων αυτών, στο πλαίσιο εφαρμογής φορολογικής διατάξεως, συναρτάται από την καταβολή του αναλογικού, κατά περίπτωση, τέλους χαρτοσήμου (ΣΤΕ 4326/2014 –ΕΦ ΠΑΤΡ 1097/2008 κα).
