Ηλεκτρονικό εμπόριο και προστασία καταναλωτή
Είναι γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι καταναλωτές επιλέγουν το διαδίκτυο για την πραγματοποίηση των αγορών τους. Ειδικότερα, τους τελευταίους μήνες, οι επιπτώσεις της πανδημίας της νόσου Covid-19, δεν μπορούσαν να αφήσουν ανεπηρέαστο το ηλεκτρονικό εμπόριο (e-commerce). Η προσωρινή διακοπή λειτουργίας των περισσότερων επιχειρήσεων, με σκοπό την αποτροπή εξάπλωσης του κορονοϊού, έχει ως αποτέλεσμα οι ηλεκτρονικές αγορές να αποτελούν πλέον μονόδρομο για τον καταναλωτή.
Αναμφισβήτητα, οι αγορές μέσω e-shop αποφέρουν αρκετά οφέλη στον καταναλωτή (εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος, σύγκριση τιμών κλπ.), καθώς και στις ίδιες τις επιχειρήσεις, για τις οποίες διευρύνεται η πελατεία και σε αρκετές περιπτώσεις μειώνεται το διαχειριστικό και λειτουργικό κόστος. Ωστόσο, οι λεγόμενες ηλεκτρονικές συμβάσεις (B2C-Business to Consumers), ως συμβάσεις από απόσταση, ενέχουν αρκετούς κινδύνους για τα οικονομικά συμφέροντα των καταναλωτών, ιδίως, εξ αιτίας του «πληροφοριακού και διαπραγματευτικού ελλείμματος» των τελευταίων. Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η ενημέρωσή τους για τα δικαιώματά τους, όπως αυτά διαμορφώθηκαν τα τελευταία είκοσι χρόνια από την ενωσιακή και εγχώρια νομοθεσία.
Σύμφωνα με το νόμο, ως καταναλωτής ορίζεται: «κάθε φυσικό πρόσωπο το οποίο ενεργεί για λόγους οι οποίοι δεν εμπίπτουν στην εμπορική, επιχειρηματική, βιοτεχνική ή ελευθέρια επαγγελματική του δραστηριότητα» (αρ. 1α ν. 2251/1994). Ουσιαστικό, δηλαδή, κριτήριο για τον χαρακτηρισμό ενός συμβαλλομένου ως «καταναλωτή» αποτελεί η κάλυψη ιδίων καταναλωτικών αναγκών και η μη επαγγελματική ιδιότητά του µε την οποία συμβάλλεται.
Τι σημαίνει όμως προστασία του καταναλωτή και πότε αυτή παρέχεται;
- Η προστασία παρέχεται ήδη κατά το στάδιο προ της σύναψης της ηλεκτρονικής σύμβασης. Πιο συγκεκριμένα, ο αντισυμβαλλόμενος προμηθευτής ή φορέας παροχής υπηρεσιών έχει την υποχρέωση να ενημερώσει τον καταναλωτή για τα στοιχεία που αφορούν στα παρεχόμενα προϊόντα και υπηρεσίες, την ταυτότητα και τα στοιχεία επικοινωνίας του, την τιμή και άλλες χρεώσεις, το δικαίωμα υπαναχώρησης και τις συνέπειές της, θέματα ψηφιακού περιεχομένου, καθώς και για τη δυνατότητα προσφυγής σε εξωδικαστικό μηχανισμό παραπόνων και επανόρθωσης (άρθρα 3β και 3δ του ν.2251/1994, καθώς και άρθρα 4 και 9 του π.δ. 131/2003). Σε περίπτωση μη τήρησης των ως άνω υποχρεώσεων από την πλευρά του προμηθευτή, η σύμβαση που συνήφθη είναι άκυρη υπέρ του καταναλωτή (άρθρο 3β §9 και 3δ§10 ν. 2251/1994).
- Περαιτέρω, το ισχυρότερο μέσο προστασίας που παρέχει ο νόμος (άρθρο 3ε-3ιβ ν.2251/1994) στον καταναλωτή είναι το δικαίωμά του να υπαναχωρήσει αναιτιολόγητα και χωρίς καμία επιβάρυνσή του από την ηλεκτρονική σύμβαση, αλλά και από οποιαδήποτε σύμβαση εξ αποστάσεως ή εκτός εμπορικού καταστήματος, εντός δεκατεσσάρων ημερών από την παράδοση του αγαθού ή τη σύναψη της σύμβασης για υπηρεσίες ψηφιακού περιεχομένου. Η παρεχόμενη προθεσμία λειτουργεί ως περίοδος διάσκεψης (cooling off period), ώστε ο καταναλωτής να μπορεί να εξετάσει τα δεδομένα με ηρεμία και νηφαλιότητα.
Σε ό,τι αφορά, δε, την προβλεπόμενη, για πρώτη φορά, στη με αριθμό Δ1α/ΓΠ.οικ.80189/12.12.2020 (ΦΕΚ Β’ 5486) Κοινή Υπουργική Απόφαση, μέθοδο παράδοσης εκτός καταστήματος «click away», πρέπει να σημειωθεί ότι ισχύουν εξίσου τα ως άνω αναφερόμενα. Εφόσον, δηλαδή, ο καταναλωτής πραγματοποίησε αγορά μέσω οργανωμένου ηλεκτρονικού καταστήματος και η σύμβαση συνήφθη από απόσταση με αποκλειστική χρήση ενός ή περισσότερων μέσων επικοινωνίας από απόσταση, όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, το τηλέφωνο, η τηλεομοιοτυπία ή το διαδίκτυο, μέχρι και τη στιγμή σύναψης της σύμβασης, διαθέτει το δικαίωμα αναιτιολόγητης υπαναχώρησης εντός δεκατεσσάρων ημερών από την παραλαβή του προϊόντος, ανεξαρτήτως του τρόπου παραλαβής του (με courier ή αυτοπροσώπως) και χωρίς άλλη επιβάρυνση, εκτός από το άμεσο κόστος επιστροφής των αγαθών.
