Μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως αποδεικτικά μέσα στην πολιτική δίκη
Στα πλαίσια της εισβολής μέσω της τεχνολογίας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων και της καθιέρωσής τους ως τον δημοφιλέστερο τρόπο επικοινωνίας, αλλά και της αυξανόμενης τάσης χρήσης ψηφιακών μέσων στις διαδικασίες της δικαιοσύνης, τίθεται αβίαστα το ερώτημα της δυνατότητας επίκλησης και αξιοποίησης των στοιχείων ή πληροφοριών ή φωτογραφιών ή αναρτήσεων που πραγματοποιούνται στα μέσα αυτά ως αποδεικτικών μέσων σε δίκες πολιτικών δικαστηρίων. Η αξιοποίηση όλων αυτών των στοιχείων που προκύπτουν από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν πρέπει να αποκλεισθεί a priori με το αιτιολογικό της ενδεχόμενης προσβολής του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής, του απορρήτου και των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των χρηστών από την επεξεργασία τους, αλλά θα πρέπει να εξετάζεται ad hoc ανάλογα με τη συγκεκριμένη περίπτωση.
✔ ΓΕΝΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ
Κριτήρια που επικουρούν την εξέταση αυτή προσφέρουν τόσο οι διατάξεις του Συντάγματος για την προστασία της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής ( άρθ.9), την προστασία από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα των προσωπικών δεδομένων (άρθ. 9Α), την προστασία του απορρήτου των επιστολών και της ελεύθερης επικοινωνίας και τις εγγυήσεις αποδέσμευσης της δικαστικής αρχής από αυτήν για λόγους εθνικής ασφαλείας ή διακρίβωσης ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων (άρθ.19), του ν. 4624/ 2019 σχετικά με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και άλλες διατάξεις, σύμφωνα με τις οποίες επιτρέπεται η επεξεργασία ειδικών κατηγοριών δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα (όπως για δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης, για λόγους προληπτικής ιατρικής, για σύναψη ή εκτέλεση συμβάσεων εργασίας, για τη θεμελίωση, άσκηση ή υποστήριξη νομικών αξιώσεων), του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 της Ε.Ε. για την προστασία των φυσικών προσώπων έναντι της επεξεργασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, στις οποίες προβλέπεται η συναίνεση του υποκειμένου των δεδομένων ή η διαφύλαξη ζωτικού συμφέροντός του ως προϋπόθεση της νομιμότητας της επεξεργασίας των δεδομένων, όσο και τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν τη δομή και λειτουργία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και ο βαθμός δημοσιότητας που επιλέγουν οι χρήστες σε συνδυασμό με τις αρχές της αναγκαιότητας, καταλληλότητας και αναλογικότητας του αποδεικτικού μέσου.
✔ ΕΙΔΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ
Ειδικότερα, πρέπει να ληφθεί επίσης υπόψη ότι στο facebook ο χρήστης αποδέχεται τη διάδοση των πληροφοριών και προσωπικών του δεδομένων και έχει τη δυνατότητα ρύθμισης του βαθμού δημοσιότητας του προφίλ του, προβαίνοντας είτε σε ρύθμιση περιορισμού προσβάσεως στις πληροφορίες του («ιδιωτικό ή κλειστό προφίλ», που είναι προσβάσιμο μόνο σε καταχωρημένους «φίλους») είτε σε ρύθμιση δημόσιας και ελεύθερης πρόσβασης των στοιχείων σε όλους («δημόσιο ή ανοιχτό προφίλ», που είναι προσβάσιμο σε όλους, χρήστες ή μη), ενώ σε κάθε περίπτωση ο περιορισμός αυτός είναι σχετικός, αφού ο κάθε « φίλος» μπορεί να προβεί σε αντιγραφή, αναδημοσίευση ή διαβίβαση πληροφοριών που έχει συλλέξει. Σχετικά με το Instagram πρέπει να επισημανθεί η δυνατότητα παρακολούθησης από το χρήστη όποιων χρηστών επιθυμεί (followers) και ρύθμισης του προφίλ του είτε ως ιδιωτικού είτε ως δημόσιου. Στα γραπτά δε μηνύματα που ανταλλάσσονται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πρέπει να γίνει δεκτό πως αποτελούν ηλεκτρονικά έγγραφα, στα οποία υπάρχει τεκμαιρόμενη συναίνεση του αποστολέα να καταστήσει τον παραλήπτη κοινωνό και νόμιμο κάτοχο του μηνύματος και επομένως μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως νόμιμα αποδεικτικά μέσα, όταν προσκομίζονται από τους ίδιους τους διαδίκους και συνομιλούντες μέσω αυτών στο πλαίσιο δικαστικής τους διένεξης, ενώ όταν προσκομίζεται από τρίτον θα μπορούσε να υποστηριχτεί μόνο κατ’ εξαίρεση η επίκλησή τους και μετά από στάθμιση της αρχής της αναγκαιότητας και αναλογικότητας.
✔ ΕΠΙΤΡΕΠΤΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΑ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
– Έχουν κριθεί αναρτήσεις από το ιστολόγιο στη σελίδα του facebook, που δεν παραβιάζουν στοιχεία της ιδιωτικής ζωής του εναγομένου ούτε αυτές συνιστούν απόρρητα , διότι αφού αυτός καθιστούσε πτυχές της ιδιωτικής του ζωής δημοσίως γνωστές σε ένα ευρύτερο αριθμό «φίλων» και σε ένα απροσδιόριστο, αλλά και μη πεπερασμένο αριθμό επισκεπτών, αποδέχτηκε την ένταξη των στοιχείων της ιδιωτικής του ζωής στο δημόσιο βίο και επικοινωνία (Τρ.Εφ.Θεσ 2116/2020)
– Έχουν κριθεί εκτυπώσεις αναρτήσεων στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης Facebook από το δημόσιο λογαριασμό της ιστοσελίδας της επιχείρησης εναγομένου/ενάγοντος και τρίτου προσώπου, οι οποίοι μπορούν να εντοπιστούν από μηχανές αναζήτησης του διαδικτύου δεδομένου ότι δεν είναι κλειδωμένοι και συνεπώς είναι προσβάσιμοι σε οποιοδήποτε χρήστη του προαναφερόμενου ιστότοπου κοινωνικής δικτύωσης (Εφ.Λαρ.201/2019)
✔ ΑΠΑΡΑΔΕΚΤΑ ΑΠΟΔΕΙΚΤΙΚΑ ΜΕΣΑ
– Έχουν κριθεί γραπτά μηνύματα συνομιλίας του αιτούντα με άλλο πρόσωπο στη διαδικτυακή εφαρμογή επικοινωνίας «Messenger», καθώς δεν αποδεικνύεται ότι συντρέχει κάποια προϋπόθεση νόμιμης επεξεργασίας των δεδομένων, που ορίζονται στον Γενικό Κανονισμό 2016/679 και το νόμο 4624/2019, και δεν κρίνεται ότι η ενέργεια αυτή υπηρετεί σκοπούς και έννομα συμφέροντα υπέρτερα αυτών του αιτούντα, ως υποκειμένου των δεδομένων, καθόσον δεν είναι δημόσιες αναρτήσεις και ως εκ τούτου αποτελούν προσωπικά δεδομένα (Μον.Πρ.Πειρ.590/2021)
– Έχουν κριθεί προσκομισθείσες πληροφορίες από την ενάγουσα αποτυπωμένες σε έγγραφο προσωπικών πληροφοριών που έχουν αναρτηθεί από τον εναγόμενο στο Facebook, διότι δεν προκύπτει εάν το προφίλ που διατηρεί είναι δημόσιο ή προσβάσιμο σε περιορισμένο αριθμό «φίλων» ούτε εάν υπάρχει η συναίνεσή του για την επεξεργασία τους (Εφ.Λαρ.188/2019).
Ελεονώρα Αναγνώστου
Δικηγόρος
D.E.A. Droit Economique et Social
Université Paris IX – Dauphine