Οι ερευνητές αποτελούν τον πυρήνα του συστήματος έρευνας και καινοτομίας στην Ευρώπη και συντείνουν στην επίλυση των κοινωνικών προκλήσεων που αυτή αντιμετωπίζει, όπως της ψηφιακής και της πράσινης μετάβασης. Ωστόσο, βρίσκονται συχνά σε επισφαλή θέση όσον αφορά την απασχόληση και τις συνθήκες εργασίας τους. Για να προσελκύονται και να διατηρούνται ταλέντα στην Ευρώπη, πρέπει να καταστούν ελκυστικότερες οι ερευνητικές σταδιοδρομίες. Προς το σκοπό αυτό, το Συμβούλιο της Ε.Ε. υπέβαλε την Πρόταση Σύστασης COM/2023/436[1], με την οποία υλοποιείται η ανάπτυξη ενός ευρωπαϊκού πλαισίου για τις ερευνητικές σταδιοδρομίες που θα αντιμετωπίζει το σύνολο των προκλήσεων των σταδιοδρομιών έρευνας με συντονισμένες δράσεις σε ολόκληρη την Ένωση.

• ΜΕΤΡΑ ΠΡΟΣΕΛΚΥΣΗΣ ΚΑΙ ΔΙΑΤΗΡΗΣΗΣ ΤΑΛΕΝΤΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε.

Στην Πρόταση Σύστασης COM/2023/436 περιλαμβάνονται συστάσεις μέτρων προς τα κράτη μέλη, οι οποίες στοχεύουν στην αύξηση της σταθερότητας και της ελκυστικότητας των ερευνητικών σταδιοδρομιών. Οι κυριότερες συστάσεις είναι οι εξής:

– Ως προς τον προσδιορισμό των ερευνητικών επαγγελμάτων, συνιστάται στα κράτη μέλη να προωθούν τη χρήση αναφορών στα προφίλ σε όλες τις κενές θέσεις εργασίας που απευθύνονται σε ερευνητές. Όλοι οι ερευνητές θα πρέπει να κατατάσσονται στα προφίλ: R1 — Νέος ερευνητής, R2 — Αναγνωρισμένος ερευνητής, R3 — Πεπειραμένος ερευνητής και R4 — Κορυφαίος ερευνητής.

– Ως προς την αναγνώριση των ερευνητικών επαγγελμάτων και τη διαλειτουργικότητα και τη συγκρισιμότητα των ερευνητικών σταδιοδρομιών, συνιστάται στα κράτη μέλη να διασφαλίσουν την πλήρη αναγνώριση των ερευνητικών επαγγελμάτων, να προωθήσουν την ίση εκτίμηση και επιβράβευση για τις διαφορετικές ερευνητικές σταδιοδρομίες και να λάβουν μέτρα για να καταστεί δυνατή η πλήρης διαλειτουργικότητα και συγκρισιμότητα των ερευνητικών σταδιοδρομιών μεταξύ των κρατών μελών, των τομέων και των ιδρυμάτων (π.χ. με τη χαρτογράφηση των δομών σταδιοδρομίας των ερευνητών με βάση τα προφίλ).

– Ως προς την πρόσληψη και τις εργασιακές συνθήκες των ερευνητών, συνιστάται στα κράτη μέλη να υποστηρίξουν τη διαφανή και αξιοκρατική επιλογή και πρόσληψη των υποψηφίων, να λάβουν μέτρα, ώστε οι εργοδότες και οι χρηματοδότες ερευνητών να παρέχουν ελκυστικές συνθήκες έρευνας και εργασίας, (π.χ. μέσω της σταθερότητας των θέσεων εργασίας και της πρόσβασης σε κοινωνική προστασία) και να εγγυηθούν ειδικά μέτρα στήριξης των ερευνητών στην αρχή της σταδιοδρομίας τους (π.χ. με κίνητρα για την πρόσληψη ερευνητών).

– Ως προς την ειδίκευση των ερευνητών, συνιστάται στα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα προκειμένου να προωθήσουν την προσαρμογή της διδακτορικής κατάρτισης για διαλειτουργικές σταδιοδρομίες σε όλους τους σχετικούς τομείς, να ενισχύσουν τη συνεργασία μεταξύ της ακαδημαϊκής κοινότητας, της βιομηχανίας και των επιχειρήσεων, να διασφαλίσουν ότι η διδακτορική κατάρτιση και η στοχευμένη κατάρτιση αναπτύσσονται από κοινού με βάση τις πραγματικές ανάγκες των ενδιαφερόμενων μερών για δεξιότητες και να προάγουν τη διατομεακή και διεπιστημονική κινητικότητα των ερευνητών.

– Ως προς την επαγγελματική ανέλιξη των ερευνητών, συνιστάται στα κράτη μέλη να αναγνωρίσουν την κινητικότητα, ως σημαντικό μέσο ενίσχυσης της γνώσης και της επαγγελματικής εξέλιξης, να ενθαρρύνουν τη νοοτροπία διαφοροποίησης των σταδιοδρομιών (π.χ. μέσω της τόνωσης της διατομεακής, διεπιστημονικής και γεωγραφικής κινητικότητας) και να αναπτύξουν ένα σύστημα επαγγελματικής ένταξης και ανέλιξης ερευνητών στον ακαδημαϊκό χώρο (π.χ. μέσω σύναψης σύμβασης ορισμένου χρόνου με την προοπτική ανέλιξης σε μόνιμη θέση).

– Ως προς την ανάδειξη της Ε.Ε. ως ελκυστικού προορισμού για τους ερευνητές, συνιστάται στα κράτη μέλη να δημιουργήσουν ευνοϊκές και ανταγωνιστικές συνθήκες για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων έρευνας και καινοτομίας και για τον επαναπατρισμό ερευνητών του εξωτερικού (π.χ. μέσω της σύνδεσης των εθνικών συστημάτων έρευνας και καινοτομίας με τα ευρωπαϊκά ερευνητικά δίκτυα και της πρόβλεψης επιχορηγήσεων επιστροφής).

– Ως προς τις δράσεις υποστήριξης των ερευνητικών σταδιοδρομιών, συνιστάται στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη να λάβουν μέτρα για την ενίσχυση των πυλών και των υπηρεσιών του δικτύου EURAXESS και να αναπτύξουν την πλατφόρμα ταλέντων του ΕΧΕ, μέσω της οποίας οι ερευνητές θα διαχειρίζονται τις ευκαιρίες μάθησης και τη σταδιοδρομία τους και τα ιδρύματα έρευνας και καινοτομίας, οι εργοδότες και οι χρηματοδότες θα διαχειρίζονται τις δεξαμενές ταλέντων. Συνιστάται, επίσης, στην Επιτροπή να διασφαλίσει τη διαλειτουργικότητα μεταξύ της πλατφόρμας ταλέντων του ΕΧΕ και του Europass, του ESCO και του EURES.

Ιφιγένεια Διαμαντοπούλου
Δικηγόρος
Δ.Μ.Σ. Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών ΠΑ.ΠΕΙ.
Υποψήφια Διδάκτωρ Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου

[1] Πρόταση Σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για την προσέλκυση και διατήρηση ταλέντων έρευνας, καινοτομίας και επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη, COM/2023/436, 13.7.2023