I. Εισαγωγή

Δια του παρόντος προσφέρεται μια νομική ανάλυση και καθοδήγηση σχετικά με την εκκίνηση της πιλοτικής δημοπρασίας της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου (ΕΤΥ).[1] Η ανάλυση αυτή βασίζεται στο τρέχον ρυθμιστικό τοπίο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εστιάζοντας στους νόμους για την ενέργεια, τον ανταγωνισμό και το περιβάλλον και στοχεύει στην αντιμετώπιση πιθανών νομικών προκλήσεων, προτείνοντας παράλληλα στρατηγικές για τη διασφάλιση της συμμόρφωσης και την ελαχιστοποίηση του κινδύνου.

II. Η πιλοτική δημοπρασία

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δρομολόγησε την πρώτη δημοπρασία στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου, με στόχο την ενίσχυση της παραγωγής ανανεώσιμου υδρογόνου στην Ευρώπη. Ο πλειστηριασμός αυτός υπολογίζεται σε 800 εκατομμύρια ευρώ από τα έσοδα από την εμπορία εκπομπών και προσφέρει πριμοδότηση για τη γεφύρωση του χάσματος κόστους μεταξύ παραγωγής ανανεώσιμου και μη ανανεώσιμου υδρογόνου. Οι παραγωγοί μπορούν να υποβάλουν προσφορά για οικονομική στήριξη από την Ε.Ε. βάσει προτεινόμενης πριμοδότησης τιμής ανά χιλιόγραμμο υδρογόνου, με ανώτατο όριο 4,5 ευρώ/kg. Η προθεσμία υποβολής προσφορών λήγει στις 8 Φεβρουαρίου 2024, ενώ τα αποτελέσματα θα ανακοινωθούν τον Απρίλιο του 2024, με τις συμφωνίες επιχορήγησης να υπογράφονται εντός εννέα μηνών από τη λήξη της πρόσκλησης.

Η πρώτη πιλοτική δημοπρασία της EΤΥ αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό βήμα για την προώθηση της ενέργειας υδρογόνου στην αγορά ενέργειας της Ε.Ε. Στόχος του πλειστηριασμού είναι να διευκολυνθεί η πώληση και διανομή ενεργειακών προϊόντων και υπηρεσιών υδρογόνου, συμβάλλοντας έτσι στην επίτευξη των στόχων της Ε.Ε. για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Η ενότητα αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει λεπτομέρειες σχετικά με τον μηχανισμό πλειστηριασμού, τους τύπους προσφερόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών υδρογόνου και το προφίλ των δυνητικών προσφερόντων.

III. Εφαρμοστέο νομικό πλαίσιο

A. Κανονισμοί της Ε.Ε. για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και την αγορά υδρογόνου: Ο πλειστηριασμός πρέπει να συμμορφώνεται αυστηρά με τις οδηγίες της Ε.Ε. σχετικά με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, ιδίως την Οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Renewable Energy Directive – RED) και την Οδηγία για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Οι Οδηγίες αυτές καθορίζουν τις απαιτήσεις για την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και θεσπίζουν κανόνες για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας της Ε.Ε., οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας για την ενσωμάτωση του υδρογόνου ως ανανεώσιμης πηγής ενέργειας.

Β. Νομοθεσία περί ανταγωνισμού και κρατικών ενισχύσεων: Είναι σημαντικό να αναλυθεί ο πλειστηριασμός βάσει του δικαίου ανταγωνισμού της Ε.Ε., ιδίως της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η οποία απαγορεύει τις αντιανταγωνιστικές συμφωνίες και την κατάχρηση της δεσπόζουσας θέσης στην αγορά. Επιπλέον, ο πλειστηριασμός πρέπει να συμμορφώνεται με τους κανόνες της Ε.Ε. για τις κρατικές ενισχύσεις, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι δημόσιοι πόροι χρησιμοποιούνται κατά τρόπο που δεν στρεβλώνει τον ανταγωνισμό και το εμπόριο στην Ε.Ε..

Γ. Πλαίσιο Συμβάσεων: Τα νομικά ζητήματα για το πλαίσιο των συμβάσεων του πλειστηριασμού πρέπει να περιλαμβάνουν την τήρηση των αρχών του δικαίου των συμβάσεων της Ε.Ε., διασφαλίζοντας την αντίστοιχη σαφήνεια όσον αφορά τους όρους και τις προϋποθέσεις, τις υποχρεώσεις και τα δικαιώματα των εμπλεκόμενων μερών. Το ως άνω πλαίσιο εφαρμογής θα πρέπει να εξεταστεί διεξοδικά ώστε να διασφαλιστεί η συμμόρφωση με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ε.Ε. για τις δημόσιες επενδύσεις και τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα σε ενεργειακά έργα.

Δ. Περιβαλλοντικοί κανονισμοί και βιωσιμότητα: Ο πλειστηριασμός πρέπει να συμμορφώνεται με την περιβαλλοντική νομοθεσία της Ε.Ε., όπως η Οδηγία για την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και την Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) της Ε.Ε.. Αυτό περιλαμβάνει την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της παραγωγής υδρογόνου και τη διασφάλιση ότι τα έργα που τίθενται σε πλειστηριασμό συμβάλλουν στην επίτευξη των στόχων βιωσιμότητας και ουδετερότητας άνθρακα της Ε.Ε..

Ε. Ελληνική Νομοθεσία Ενέργειας και Περιβάλλοντος: Για τους συμμετέχοντες στην Ελλάδα, είναι απαραίτητη η συμμόρφωση με την εθνική νομοθεσία σχετικά με την παραγωγή ενέργειας, την προστασία του περιβάλλοντος και τα κίνητρα για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Αυτό περιλαμβάνει την τήρηση της ελληνικής νομοθεσίας σχετικά με τη λειτουργία της αγοράς ενέργειας, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τις εθνικές διαδικασίες εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων «ΜΠΕ» και Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων «ΣΜΠΕ»).

ΣΤ. Κριτήρια επιλεξιμότητας για τους συμμετέχοντες: Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου θα πρέπει να καθορίσει κριτήρια επιλεξιμότητας σύμφωνα με τις οδηγίες της Ε.Ε. και την εθνική νομοθεσία. Τα κριτήρια αυτά θα πρέπει να περιλαμβάνουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα, την τεχνική εμπειρογνωμοσύνη, τη συμμόρφωση με τα περιβαλλοντικά πρότυπα και την τήρηση των κανονισμών ασφάλειας και προστασίας. Τα κριτήρια πρέπει επίσης να μην εισάγουν διακρίσεις και να είναι διαφανή, ώστε να διασφαλίζεται δίκαιη πρόσβαση για όλους τους δυνητικούς συμμετέχοντες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από την Ελλάδα.

IV. Εκτίμηση κινδύνου και στρατηγικές μετριασμού

Εκτός από τους προαναφερθέντες κινδύνους, υπάρχουν συγκεκριμένες ανησυχίες σχετικά με τους Έλληνες συμμετέχοντες. Σε αυτούς περιλαμβάνονται οι κίνδυνοι που συνδέονται με πιθανή μη συμμόρφωση με τους ελληνικούς εθνικούς νόμους και κανονισμούς, καθώς και η πρόκληση της διασφάλισης δίκαιης και ισότιμης μεταχείρισης των ελληνικών οντοτήτων σύμφωνα με τις αρχές της Ε.Ε.. Οι στρατηγικές μετριασμού θα πρέπει να περιλαμβάνουν λεπτομερή επανεξέταση των ελληνικών νομικών απαιτήσεων, διαβούλευση με Έλληνες νομικούς εμπειρογνώμονες και καθιέρωση διαφανούς και δίκαιης διαδικασίας επιλογής συμμετεχόντων.

V. Συμπέρασμα

Συμπερασματικά, η πιλοτική δημοπρασία της EΤΥ αποτελεί σημαντική ευκαιρία συμβολής στους στόχους της ΕΕ για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, με συγκεκριμένες επιπτώσεις για τους Έλληνες συμμετέχοντες. Συνιστάται στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Υδρογόνου να διασφαλίσει την ολοκληρωμένη συμμόρφωση με τα νομικά πλαίσια τόσο της Ε.Ε. όσο και της Ελλάδας, να θεσπίσει σαφή κριτήρια επιλεξιμότητας για τους συμμετέχοντες και να υιοθετήσει μια προληπτική προσέγγιση για τον μετριασμό των κινδύνων που σχετίζονται με τους ελληνικούς νόμους και κανονισμούς.

Μαρία-Κωνσταντίνα Λιλή-Κόκκορη
Δικηγόρος
LL.M. Energy and Climate Law, University of Groningen
LL.M. Public International Law, Law School of Athens,
National and Kapodistrian University of Athens

[1] Η Επιτροπή εγκαινιάζει τον πρώτο πλειστηριασμό της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Υδρογόνου με επιδοτήσεις ύψους 800 εκατ. ευρώ για την παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου, οι οποίες διατίθενται στη διεύθυνση [https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/IP_23_5982].