Η ισχύουσα, μέχρι πρόσφατα, διάρθρωση των διοικητικών δικαστηρίων στην επικράτεια βασιζόταν κυρίως στο σχεδιασμό που έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1960 για την οργάνωση των φορολογικών δικαστηρίων. Ο σχεδιασμός αυτός έγινε με γνώμονα τα τότε ισχύοντα δεδομένα στη χώρα, καθώς και την αντίληψη ότι η δυνατότητα πρόσβασης στη δικαιοσύνη ταυτιζόταν με τη φυσική εγγύτητα των πολιτών στα δικαστήρια. Έκτοτε, τα δεδομένα της χώρας άλλαξαν, οι νέες τεχνολογίες υποκατέστησαν τη φυσική παρουσία, ενώ η εισροή υποθέσεων στα διοικητικά δικαστήρια μειώθηκε, την τελευταία δεκαετία, κατά τριάντα με σαράντα τοις εκατό. Με το νέο νόμο 5028/2023[1] ο δικαστικός χάρτης της χώρας αναθεωρείται με γνώμονα τα νέα οικονομικά, δημογραφικά και χωροταξικά δεδομένα, αλλά και τις δυνατότητες που προσφέρει για την αποτελεσματική απονομή της δικαιοσύνης η χρήση των νέων τεχνολογιών. Προς τούτο, θεσπίζεται η αναδιάταξη των περιφερειών των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και η αποκέντρωση των αρμοδιοτήτων τους, ενώ εισάγεται ο θεσμός του δικαστικού γραφείου τηλεματικής, με βάση τα κριτήρια και τις διαδικαστικές εγγυήσεις που έθεσε η Ε.Ε. και καταγράφονται στα κείμενα της CEPEJ, ιδίως στις Guidelines on the Creation of Judicial Maps to Support Access to Justice within a Quality Judicial System του 2013 και τις Guidelines on videoconferencing in judicial proceedings του 2021.

• ΤΑ ΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΓΡΑΦΕΙΑ ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗΣ ΚΑΙ Η ΤΗΛΕΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗ

– Ως δικαστικό γραφείο τηλεματικής νοείται ο απομακρυσμένος τόπος, ο οποίος λειτουργεί ως υπηρεσία του δικαστηρίου και συνδέεται με την αίθουσα συνεδρίασης του δικαστηρίου, μέσω σύγχρονης τεχνολογίας, καθιστώντας δυνατή την απομακρυσμένη συμμετοχή των διαδίκων και των πληρεξουσίων δικηγόρων τους στις διαδικασίες που αφορούν τις υποθέσεις τους, καθώς και την απομακρυσμένη εξέταση ή ακρόαση προσώπων (τηλεματική συνεδρίαση).  

– Στο νόμο θεσπίζονται ρυθμίσεις για την οργάνωση και τη λειτουργία των δικαστικών σταθμών τηλεματικής, καθώς και για τη διενέργεια της τηλεματικής συνεδρίασης στα τακτικά διοικητικά δικαστήρια και ιδίως: προβλέπεται ότι το έκθεμα της δικασίμου αναρτάται πλέον και στον ιστοχώρο του κάθε δικαστηρίου, θεσπίζεται η δυνατότητα οποιουδήποτε διαδίκου να υποβάλει αίτημα για τη συμμετοχή του στη συνεδρίαση και για τη διενέργεια διαδικαστικών πράξεων ενώπιον του δικαστηρίου, από τόπο διαφορετικό από εκείνον της συνεδρίασης, με τη χρήση τεχνολογιών απομακρυσμένης σύνδεσης, ορίζεται ο απαιτούμενος ηλεκτρονικός εξοπλισμός για τη διεξαγωγή της τηλεματικής συνεδρίασης (όπως κάμερες, μικρόφωνα, οθόνες και υλικό πρόσβασης στο διαδίκτυο) και περιγράφεται η διαδικασία διεξαγωγής της τηλεματικής συνεδρίασης.

– Προβλέπεται ότι μετά την επιτυχή δοκιμασία, για δύο πλήρη δικαστικά έτη, των δικαστικών σταθμών τηλεματικής σε όλες τις μεταβατικές έδρες των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, αυτές μετατρέπονται σε δικαστικούς σταθμούς τηλεματικής, από το δικαστικό έτος 2026-2027.

– Ορίζεται ότι οι δράσεις που απαιτούνται για την ίδρυση, την οργάνωση και λειτουργία των δικαστικών σταθμών τηλεματικής των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων υλοποιούνται με βάση οδικό χάρτη και χρονοδιάγραμμα που συμπεριλαμβάνονται στο νόμο, ενώ συστήνεται στο Υπουργείο Δικαιοσύνης Επιτροπή για την παρακολούθηση της υλοποίησης του εν λόγω χάρτη.

• ΕΔΡΑ, ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ ΚΑΙ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΩΝ

– Εναρμονίζεται η τοπική αρμοδιότητα των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων με την ισχύουσα διοικητική διαίρεση των ΟΤΑ και καθορίζεται η έδρα και η περιφέρεια των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων και των μεταβατικών εδρών.

– Ανακατανέμονται οι αρμοδιότητες μεταξύ των διοικητικών δικαστηρίων στη βάση ενιαίων κριτηρίων, ώστε να εξυπηρετούν καλύτερα τους πολίτες και δη όσους ανήκουν σε ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες. Στο πλαίσιο αυτό, προβλέπεται ότι οι διαφορές με τον e-ΕΦΚΑ (π.χ. περικοπές σε καταβαλλόμενες παροχές) και με τον Οργανισμό Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ο.Π.Ε.Κ.Α.) θα επιλύονται από το διοικητικό δικαστήριο του τόπου κατοικίας του ασφαλισμένου, του συνταξιούχου ή του δικαιούμενου την παροχή. Για διαφορές που αφορούν στις αποδοχές του προσωπικού του δημοσίου, των Ο.Τ.Α. και των Ν.Π.Δ.Δ. αποκλειστικά αρμόδιο θα είναι το διοικητικό δικαστήριο του τόπου όπου υπηρετεί ο υπάλληλος. Αν πρόκειται για φορολογικές διαφορές από πράξεις ελεγκτικών Αρχών που εδρεύουν στην Αθήνα, αλλά η αρμοδιότητα ελέγχου τους εκτείνεται και πέραν της Αττικής, αυτές θα επιλύονται από το διοικητικό δικαστήριο του τόπου που κατοικεί ή εδρεύει το ελεγχόμενο φυσικό ή νομικό πρόσωπο.

• ΕΝΑΡΞΗ ΙΣΧΥΟΣ ΤΩΝ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΩΝ

Οι διατάξεις για την έδρα, τις περιφέρειες και την αρμοδιότητα των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων θα τεθούν σε ισχύ από την 30^η-6-2023. Η ημερομηνία μετατροπής των μεταβατικών εδρών των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων σε δικαστικά γραφεία τηλεματικής είναι η 31^η-12-2026.

Ιφιγένεια Διαμαντοπούλου
Δικηγόρος
Δ.Μ.Σ. Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών ΠΑ.ΠΕΙ.
Υποψήφια Διδάκτωρ Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου

[1] Μέρος Α’ του Ν. 5028/2023 (ΦΕΚ 54/Τ.Α΄/09-03-2023): «Αναδιάταξη περιφερειών και αποκέντρωση αρμοδιοτήτων των τακτικών διοικητικών δικαστηρίων, οργάνωση της τηλεματικής συνεδρίασης, μετατροπή μεταβατικών εδρών και ίδρυση δικαστικών γραφείων τηλεματικής – Λοιπές επείγουσες ρυθμίσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης και άλλες διατάξεις»