Η ατμοσφαιρική ρύπανση εξακολουθεί να αποτελεί την υπ’ αριθμόν ένα περιβαλλοντική αιτία πρόωρων θανάτων στην ΕΕ, με περίπου 300.000 πρόωρους θανάτους ετησίως. Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), τα πιο επιβλαβή για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον είναι τα αιωρούμενα σωματίδια, διοξείδιο του αζώτου (NO₂) και όζον (O₃). Τον Οκτώβριο του 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την αναθεώρηση των κανόνων της ΕΕ για την ποιότητα του αέρα[1] με πιο φιλόδοξους στόχους για το 2030, ώστε να επιτευχθεί ο σκοπός της μηδενικής ρύπανσης έως το 2050, όπως αυτός προβλέπεται στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση[2]. Κατόπιν τούτου, στις 27 Ιουνίου 2023, η Επιτροπή Περιβάλλοντος του Ευρωκοινοβουλίου ενέκρινε τη θέση της για τη βελτίωση της ποιότητας του αέρα στην ΕΕ, στην οποία περιλαμβάνεται μια σειρά μέτρων, που αποσκοπούν στη δημιουργία καθαρότερου και υγιέστερου περιβάλλοντος.[3]

• ΑΥΣΤΗΡΟΤΕΡΑ ΟΡΙΑ ΡΥΠΩΝ ΓΙΑ ΤΟ 2023

Η έκθεση της Επιτροπής Περιβάλλοντος ορίζει αυστηρότερες οριακές τιμές και τιμές-στόχους για το 2030 για διάφορους ρύπους, συμπεριλαμβανομένων των αιωρούμενων σωματιδίων (PM2,5, PM10), διοξείδιο του αζώτου (NO2), διοξείδιο του θείου SO2 και όζον (O3), προκειμένου να διασφαλιστεί ότι η ποιότητα του αέρα στην Ε.Ε. δεν είναι επιβλαβής για την ανθρώπινη υγεία, τα φυσικά οικοσυστήματα και τη βιοποικιλότητα. Οι επικείμενες αναθεωρήσεις των ισχυουσών κανόνων θα διασφαλίσουν την πλήρη ευθυγράμμιση με τις πιο πρόσφατες κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την ποιότητα του αέρα[4].

• ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΔΕΙΓΜΑΤΟΛΗΨΙΑΣ

Η Επιτροπή Περιβάλλοντος υπογραμμίζει την ανάγκη αύξησης του αριθμού των σημείων δειγματοληψίας για την ποιότητα του αέρα. Σε τοποθεσίες όπου είναι πιθανό να σημειωθούν υψηλές συγκεντρώσεις πολύ λεπτών σωματιδίων (UFP), αιθάλης, υδραργύρου και αμμωνίας (NH3), θα πρέπει να υπάρχει ένα σημείο δειγματοληψίας ανά ένα εκατομμύριο κάτοικους, σε αντίθεση με την αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ένα σημείο ανά πέντε εκατομμύρια κάτοικους. Στις αστικές περιοχές, θα πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένας υπερ-ιστότοπος παρακολούθησης (monitoring supersite) ανά δύο εκατομμύρια κάτοικους, που θα είναι αντιπροσωπευτικός της έκθεσης του γενικού αστικού πληθυσμού, σε αντίθεση με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έναν υπερ-ιστότοπο ανά δέκα εκατομμύρια κάτοικους.

• ΕΝΑΡΜΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΔΕΙΚΤΩΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΑΕΡΑ

Η Επιτροπή Περιβάλλοντος εισηγείται την εναρμόνιση σε ολόκληρη την ΕΕ των επί του παρόντος κατακερματισμένων και μη διαισθητικών δεικτών ποιότητας του αέρα, που καλύπτουν το διοξείδιο του θείου, το διοξείδιο του αζώτου, τα αιωρούμενα σωματίδια (PM10 και PM2,5) και το όζον. Οι δείκτες θα πρέπει να είναι σαφείς, διαθέσιμοι στο κοινό και με ωριαίες επικαιροποιήσεις, ώστε οι πολίτες να μπορούν να προστατεύονται κατά τη διάρκεια των υψηλών επιπέδων ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Οι δείκτες θα συνοδεύονται από πληροφορίες σχετικά με τα συμπτώματα που συνδέονται με τις αιχμές της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και τους κινδύνους που ενέχει ο κάθε ρύπος για την υγεία, συμπεριλαμβανομένων εξατομικευμένων πληροφοριών για τις ευάλωτες ομάδες.

• ΣΧΕΔΙΑ ΚΑΙ ΧΑΡΤΕΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΑΕΡΑ

Η Επιτροπή Περιβάλλοντος προτείνει, εκτός από την εκπόνηση σχεδίων για την ποιότητα του αέρα, τα οποία απαιτούνται, όταν οι χώρες της ΕΕ υπερβαίνουν τα όρια, και τη δημιουργία από τα κράτη μέλη χαρτών πορείας για την ποιότητα του αέρα, οι οποίοι θα καθορίζουν βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα μέτρα, σύμφωνα με τις νέες οριακές τιμές.

• ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ

Το Κοινοβούλιο έχει προγραμματιστεί να εγκρίνει την εντολή του κατά τη σύνοδο της ολομέλειας της 10ης-13ης Ιουλίου 2023. Μόλις το Συμβούλιο εγκρίνει τη θέση του, θα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για την τελική μορφή του νόμου.

Ιφιγένεια Διαμαντοπούλου
Δικηγόρος
Δ.Μ.Σ. Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών ΠΑ.ΠΕΙ.
Υποψήφια Διδάκτωρ Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου

[1] Πρόταση Οδηγίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη [COM(2022) 542, 26-10-2022], στην οποία προτείνεται η συγχώνευση των ισχύουσας Οδηγίας 2004/107/ΕΚ σχετικά με το αρσενικό, το κάδμιο, τον υδράργυρο, το νικέλιο και τους πολυκυκλικούς αρωματικούς υδρογονάνθρακες στον ατμοσφαιρικό αέρα και της Οδηγίας 2008/50/ΕΚ για την ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και καθαρότερο αέρα για την Ευρώπη, όπως τροποποιήθηκε με την Οδηγία (ΕΕ) 2015/1480 της Επιτροπής

[2] Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών: Πορεία προς έναν υγιή πλανήτη για όλους. Σχέδιο δράσης της ΕΕ για μηδενική ρύπανση των υδάτων, του αέρα, και του εδάφους [COM(2021) 400, 12-05-2021]

[3] European Parliament News: “Air pollution: Environment Committee MEPs push for tougher rules”, Press Release, 27-06-2023, διαθέσιμο στο: https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230626IPR00846/air-pollution-environment-committee-meps-push-for-tougher-rules, ημ/νια πρόσβασης 03-07-2023

[4] World Health Organization (WHO) Air Quality Guidelines, 22 September 2021, διαθέσιμο στο: https://www.who.int/news-room/feature-stories/detail/what-are-the-who-air-quality-guidelines,  ημ/νια πρόσβασης 03-07-2023