Με τον ν. 5089/2024[1], επιδιώχθηκε η διασφάλιση της αρχής της ισότητας, μέσω της επέκτασης της δυνατότητας σύναψης γάμου και σε πρόσωπα του ίδιου φύλου και η ενίσχυση της προστασίας από διακρίσεις προς υλοποίηση της Εθνικής Στρατηγικής για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ. Τα κυριότερα σημεία του νόμου, είναι τα εξής:

• ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ – ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΣΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Σύναψη γάμου από πρόσωπα του ίδιου φύλου[2]: Ο γάμος συνάπτεται μεταξύ δύο προσώπων διαφορετικού ή ίδιου φύλου. 

Επώνυμο των τέκνων[3]: Οι γονείς υποχρεούνται να έχουν προσδιορίσει το επώνυμο των τέκνων τους με κοινή αμετάκλητη δήλωσή τους. Αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων τους, τα τέκνα έχουν σύνθετο επώνυμο, αποτελούμενο από το επώνυμο και των δύο γονέων τους. Αν το επώνυμο του ενός ή και των δύο γονέων είναι σύνθετο, το επώνυμο των τέκνων σχηματίζεται με το πρώτο από τα δύο επώνυμα.

• ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ – ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΕΡΓΑΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ

Επέκταση των παροχών και προνομίων της εργατικής νομοθεσίας σε ομόφυλους συζύγους και γονείς:

Α. Σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από ομόφυλους συζύγους, ο δικαιούχος της άδειας του άρθρου 228 του ΠΔ 80/2022 (ειδική παροχή προστασίας μητρότητας) γονέας καθορίζεται με κοινή δήλωση των συζύγων προς τον εργοδότη ή τους εργοδότες. Στην περίπτωση αυτή, ο δικαιούχος γονέας δικαιούται να μεταβιβάσει έως επτά (7) μήνες από την άδεια προς τον άλλο γονέα, αν αυτός εργάζεται με σχέση εξαρτημένης εργασίας ορισμένου ή αορίστου χρόνου σε επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις με πλήρη ή μερική απασχόληση ή με έμμισθη εντολή.

Β. Σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από συζύγους του ίδιου φύλου, η άδεια πατρότητας/μητρότητας χορηγείται έπειτα από σχετική δήλωση προς τον εργοδότη ή τους εργοδότες για το ποιος γονέας θα κάνει χρήση της άδειας.

Προστασία από την απόλυση: Σε περίπτωση απόκτησης κοινού παιδιού από συζύγους του ίδιου φύλου, η προστασία χορηγείται έπειτα από σχετική δήλωση προς τους εργοδότες για το ποιος γονέας θα κάνει χρήση της προστασίας.

Αρχή της ίσης μεταχείρισης: Η εν λόγω αρχή καθώς και η απαγόρευση των διακρίσεων, αφορούν πλέον και την έκφραση φύλου και επεκτείνονται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής προστασίας.

• ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ – ΡΥΘΜΙΣΗ ΣΧΕΣΕΩΝ ΜΕ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΑΛΛΟΔΑΠΟΤΗΤΑΣ

Γάμος στο εξωτερικό: Γάμοι Ελλήνων που τελέστηκαν στο εξωτερικό με πρόσωπα του ίδιου φύλου πριν από την 16^η.02.2024 σύμφωνα με το δίκαιο του τόπου τέλεσής τους θεωρούνται υποστατοί, εκτός εάν έχουν λυθεί ή ακυρωθεί ή αναγνωρισθεί ως ανύπαρκτοι με αμετάκλητη δικαστική απόφαση.

Γονεϊκή σχέση στο εξωτερικό: Σχέση γονέα ή γονέων και τέκνου που έχει καταχωριστεί σε δημόσια έγγραφα ή δικαστική απόφαση τρίτης χώρας αναγνωρίζεται στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως του φύλου του ενός ή των δύο γονέων και της πρόβλεψης ή μη του τρόπου δημιουργίας της ως άνω σχέσης στο εσωτερικό δίκαιο. Αν αυτή η γονεϊκή σχέση βασίζεται σε δικαστική απόφαση, η απόφαση αναγνωρίζεται κατ` εφαρμογή των διατάξεων για την αναγνώριση δικαστικών αποφάσεων. Δημόσια αρχή, δικαστήριο ή τρίτος δεν δύναται να αντιταχθεί στην αναγνώριση της ανωτέρω γονεϊκής σχέσης που έχει δημιουργηθεί στο εξωτερικό ή στις συνέπειες από την αναγνώριση αυτή για λόγους που ανάγονται στο φύλο του ενός ή των δύο γονέων και στην πρόβλεψη ή μη του τρόπου δημιουργίας της σχέσης στο εσωτερικό δίκαιο. Ειδικά στην περίπτωση υιοθεσίας από συζύγους του ίδιου φύλου ή υιοθεσίας του παιδιού του ενός συζύγου από τον άλλο σύζυγο του ίδιου φύλου που έχει τελεστεί στο εξωτερικό κατά το δίκαιο του τόπου τέλεσής της, η υιοθεσία αναγνωρίζεται σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, για την αναγνώριση δικαστικών αποφάσεων, από τον χρόνο που έγινε.

Τέλος, μία ακόμη σημαντική ρύθμιση του ν. 5089/2024, είναι ότι όσα πρόσωπα του ίδιου φύλου, είχαν ήδη συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, πριν την 16^η.02.2024 και το οποίο δεν έχει λυθεί, δύνανται εντός ενός (1) έτους από την 16^η.02.2024, να τελέσουν γάμο και να δηλώσουν στο ληξιαρχείο (που έχει καταχωρισθεί το σύμφωνο) ότι επιθυμούν να ισχύσει αναδρομικά ο γάμος τους από τον χρόνο τέλεσης του συμφώνου.

Μαρία Αικατερίνη Δ. Παπαδοπούλου
Δικηγόρος
Δ.Μ.Σ Ιστορίας και Θεωρίας Δικαίου, Νομική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Δ.Μ.Σ Αστικού δικαίου, Νομική Σχολή Αθηνών, ΕΚΠΑ
Δ.Μ.Σ Εμπορικού Δικαίου, Νομική Σχολή Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης

[1] Ν. 5089/2024 (ΦΕΚ Α’27/16.02.2024) με τίτλο «Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα και άλλες διατάξεις”.

[2] Με το άρθρο 3 του ν. 5089/2024, τροποποιήθηκε το άρθρο 1350ΑΚ.

[3] Με το άρθρο 4 του ν. 5089/2024, τροποποιήθηκε το άρθρο 1505ΑΚ