Ο Νόμος 5197/2025[1], ο οποίος τέθηκε σε ισχύ στις 16 Μαΐου, περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, σημαντικές τροποποιήσεις στη διαδικασία της παρένθετης μητρότητας. Στόχος των αλλαγών είναι αφενός να αντιμετωπιστούν φαινόμενα καταστρατήγησης του προηγούμενου νομικού πλαισίου και αφετέρου να δοθεί σαφής απάντηση στο αμφιλεγόμενο ζήτημα της αδυναμίας κυοφορίας λόγω φύλου.

• Νέα κριτήρια διαμονής

Με βάση το άρθρο 46 του νέου νόμου, αλλάζουν οι προϋποθέσεις διαμονής για την αιτούσα και την παρένθετη μητέρα. Ενώ μέχρι πρότινος (βάσει του άρθρου 17 του Ν. 4272/2014[2]) γινόταν δεκτή ακόμη και η προσωρινή διαμονή στην Ελλάδα, η νέα διάταξη απαιτεί μόνιμη κατοικία εντός της χώρας και για τις δύο πλευρές. Η αλλαγή αυτή αποσκοπεί στην αποτροπή καταχρηστικών πρακτικών, όπως η προσέλκυση γυναικών από το εξωτερικό για παρένθετη κύηση, οι οποίες είχαν αναδείξει κινδύνους εμπορίας.

• Ιατρική αδυναμία κυοφορίας και αδυναμία λόγω φύλου

Ένα ιδιαίτερα κρίσιμο και πολυσυζητημένο ζήτημα αφορούσε το αν η ιατρική αδυναμία κυοφορίας, ως προϋπόθεση για την έγκριση παρένθετης μητρότητας, περιλαμβάνει και την αδυναμία λόγω φύλου. Το άρθρο 1458 του Αστικού Κώδικα (ΑΚ) ορίζει ρητά ότι το δικαστήριο μπορεί να εγκρίνει την παρένθετη μητρότητα ύστερα από αίτηση γυναίκας που αποδεδειγμένα δεν μπορεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους. Ωστόσο, στο παρελθόν είχαν εκδοθεί αποφάσεις που ερμήνευαν τον αποκλεισμό ανδρών ως αντισυνταγματικό, επικαλούμενες την αρχή της ισότητας.

Ο νέος νόμος έρχεται να καθορίσει ρητά ότι η αδυναμία κυοφορίας λόγω φύλου δε θεωρείται ιατρική αδυναμία κατά την έννοια του άρθρου 1458 ΑΚ. Με αυτόν τον τρόπο, αποκλείονται τα ομόφυλα ζευγάρια ανδρών από τη δυνατότητα προσφυγής στην παρένθετη μητρότητα, επιλύοντας μια νομική εκκρεμότητα που είχε ενταθεί, ιδίως μετά την ψήφιση του Ν. 5089/2024[3], ο οποίος αναγνώρισε τον πολιτικό γάμο μεταξύ ομόφυλων ζευγαριών.

Ελισσάβετ-Άννα Βάλβη

Δικηγόρος

Δ.Μ.Σ. Χρηματοοικονομικού και Θεσμικού Πλαισίου των Αγορών Χρήματος και Κεφαλαίου,

Τμήμα Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής Διοικητικής, Πανεπιστήμιο Πειραιώς

LL.M. in Forensics, Criminology and Law,

Law School, Maastricht Un

[1] Νόμος 5197/2025 (ΦΕΚ Α 76/16.05.2025) με τίτλο «Παρεμβάσεις στο νομοθετικό πλαίσιο της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών, στον Κώδικα Οργανισμού Δικαστηρίων και Κατάστασης Δικαστικών Λειτουργών και στον Κώδικα Συμβολαιογράφων και λοιπές διατάξεις»

[2] Νόμος 4272/2014 (ΦΕΚ Α 145/11.7.2014) με τίτλο «Προσαρμογή στο εθνικό δίκαιο της Εκτελεστικής Οδηγίας 2012/25/ΕΕ της Επιτροπής της 9ης Οκτωβρίου 2012 για τη θέσπιση διαδικασιών ενημέρωσης σχετικά με την ανταλλαγή, μεταξύ των κρατών-μελών, ανθρώπινων οργάνων που προορίζονται για μεταμόσχευση – Ρυθμίσεις για την Ψυχική Υγεία και την Ιατρικώς Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή και λοιπές διατάξεις»

[3] Νόμος 5089/2024 (ΦΕΚ Α 27/17.2.2024) με τίτλο «Ισότητα στον πολιτικό γάμο, τροποποίηση του Αστικού Κώδικα σε άλλες διατάξεις»