Ι. Έννοια

Ακάλυπτη επιταγή καλείται εκείνη η επιταγή, η οποία, μολονότι εμφανίστηκε από τον κομιστή της νόμιμα και εμπρόθεσμα για πληρωμή, δεν πληρώθηκε από την πληρώτρια Τράπεζα, καθότι δεν υπήρχαν διαθέσιμα κεφάλαια του εκδότη της στο λογαριασμό που διατηρεί σε αυτή. Η ακάλυπτη επιταγή είναι έγκυρη και έχει πλήρη ισχύ. Η Τράπεζα δε, μπορεί να εξοφλήσει τον κομιστή, παρόλο που δεν υπάρχουν διαθέσιμα κεφάλαια του εκδότη, είτε διότι τρίτος αναλαμβάνει να διαθέσει το απαιτούμενο ποσό είτε διότι η ίδια παρέχει πίστωση στον πελάτη της.  Στην περίπτωση που η Τράπεζα καταβάλει στον κομιστή το ποσό της επιταγής, η ίδια δεν μπορεί να αξιώσει την επιστροφή του από τον τελευταίο με βάση τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, αλλά δύναται να στραφεί κατά του εκδότη, εφόσον οι μεταξύ τους εσωτερικές σχέσεις της δίδουν το σχετικό δικαίωμα (π.χ. σύμβαση επιταγής).[1]

Αν, ωστόσο, η Τράπεζα αρνηθεί να πληρώσει τον κομιστή λόγω έλλειψης καλύμματος, πρέπει να βεβαιώσει τη μη πληρωμή της. Η βεβαίωση αυτή γίνεται συνήθως με σφραγίδα, η δε σφράγιση γίνεται, είτε στο σώμα της επιταγής είτε σε ξεχωριστό έγγραφο, και σημειώνεται η ημέρα εμφάνισης της επιταγής. Σε αυτή την περίπτωση, ο κομιστής μπορεί να ασκήσει τα αναγωγικά του δικαιώματα κατά του εκδότη και των τυχόν οπισθογράφων ή τριτεγγυητών (άρθρο 40 Ν. 5960/1933). Οι υπόχρεοι από αναγωγή ευθύνονται εις ολόκληρον και ο κομιστής μπορεί  να εναγάγει είτε όλους μαζί είτε οποιοδήποτε από αυτά τα πρόσωπα ατομικά (άρθρο 44 Ν. 5960/1933). Εκτός από τα αναγωγικά δικαιώματα, ο Νόμος παρέχει στον κομιστή περαιτέρω προστασία κατά του εκδότη ακάλυπτης επιταγής, καθόσον ο τελευταίος υπέχει επιπλέον αστική και ποινική ευθύνη.

ΙΙ. Προστασία κομιστή

Όπως προαναφέρθηκε,  ο κομιστής έχει τη δυνατότητα να στραφεί αναγωγικά κατά του εκδότη και των οπισθογράφων και τριτεγγυητών, εφόσον υπάρχουν, με βάση το νόμο της επιταγής (άρθρα 40 & 44 του ν. 5960/1933), μπορεί δε, να ασκήσει κατά του εκδότη αγωγή αδικοπραξίας (άρθρο 914 ΑΚ & 79  του ν. 5960/1933), καθώς και να υποβάλει έγκληση για τη δίωξη της αξιόποινης πράξης.

✔ Δικαίωμα αναγωγής

Οι προϋποθέσεις για την άσκηση του εν λόγω δικαιώματος είναι η εμπρόθεσμη  εμφάνιση της επιταγής για πληρωμή και η μη πληρωμή της (ουσιαστική προϋπόθεση), καθώς και η τυπική βεβαίωση της άρνησης πληρωμής σύμφωνα με έναν από τους τρόπους που προβλέπει ο νόμος (τυπική προϋπόθεση). Η βεβαίωση αυτή δεν είναι απαραίτητη, όταν έχει τεθεί η ρήτρα ανέξοδος επιστροφή ή άλλη ισοδύναμη. Η απαίτηση αυτή παραγράφεται σε έξι μήνες από τη λήξη της προθεσμίας προς εμφάνιση της επιταγής. Αν ο κομιστής δεν μπορεί να ασκήσει τα δικαιώματά του λόγω μη εμπρόθεσμης εμφάνισης της επιταγής  ή μη νομότυπης βεβαίωσης της άρνησης πληρωμής ή σε περίπτωση παραγραφής της απαίτησης, έχει κατά των υπόχρεων από αναγωγή προσώπων την αξίωση αδικαιολόγητου πλουτισμού, η οποία παραγράφεται σε πέντε έτη από την χρονολογία έκδοσης της επιταγής.

✔ Αξίωση αποζημίωσης

Ο κομιστής δύναται επιπλέον να αξιώσει αποζημίωση από τον εκδότη, δυνάμει της ΑΚ 914 σε συνδυασμό με το άρθρο 79 του ν. 5960/1933. Για την στοιχειοθέτηση της ευθύνης από αδικοπραξία απαιτείται να συντρέχουν οι εξής προϋποθέσεις: α) νόμιμος λόγος ευθύνης, που συνίσταται σε παράνομη και υπαίτια πράξη του ζημιώσαντος, β) ζημία και γ) αιτιώδης σύνδεσμος ανάμεσα στο νόμιμο λόγο ευθύνης και τη ζημία που προκλήθηκε.

✔ Ποινική ευθύνη

Η έκδοση ακάλυπτης επιταγής αποτελεί ποινικό αδίκημα (άρθρο 79 ν. 5960/1933). Για τη θεμελίωση του εγκλήματος της ακάλυπτης επιταγής απαιτείται η έκδοση έγκυρης επιταγής, η υπογραφή του εκδότη, η εμπρόθεσμη εμφάνισή της προς πληρωμή στην Τράπεζα και η μη πληρωμή της λόγω έλλειψης επαρκών διαθέσιμων κεφαλαίων (αντικειμενική υπόσταση). Επίσης, απαιτείται να συντρέχει το στοιχείο του δόλου του εκδότη (υποκειμενική υπόσταση). Πρόκειται για κατ’ έγκληση διωκόμενο έγκλημα. Η προθεσμία υποβολής αυτής είναι τρίμηνη και εκκινεί από την σφράγιση της επιταγής λόγω μη πληρωμής.

[1] Ρόκας Κ. Νικόλαος, Αξιόγραφα, σελ. 148, Νομική Βιβλιοθήκη, 2^η έκδοση, 2012

Χριστίνα Ζήση
Δικηγόρος
Δ.Μ.Σ. Γενικού Αστικού Δικαίου Ε.Κ.Π.Α.