Η παραγωγή, η διασυνοριακή διακίνηση και η διαχείριση των αποβλήτων έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Η Ε.Ε., συμμεριζόμενη την ανάγκη να εξαλειφθεί η διαρκής αυτή απειλή, προσυπέγραψε και εφαρμόζει ήδη από το 1994 τη Σύμβαση της Βασιλείας[1], η οποία αποτελεί την πιο περιεκτική περιβαλλοντική συμφωνία για τα επικίνδυνα και λοιπά απόβλητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Σύμβαση ρυθμίζει τη διασυνοριακή διακίνηση επικίνδυνων και λοιπών αποβλήτων και απαιτεί από τα μέρη να διασφαλίζουν την περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση και διάθεση των αποβλήτων αυτών. Η Ελλάδα, ως κράτος μέλος της Ε.Ε., είναι μέρος της Σύμβασης και την έχει επικυρώσει με το νόμο 2203/1994.[2] Από τις 1 έως τις 12 Μαΐου 2023 θα πραγματοποιηθεί στη Γενεύη η 16^η σύνοδος της διάσκεψης των μερών της σύμβασης της Βασιλείας (COP16) και η Ε.Ε. καλείται να καθορίσει τη θέση που θα λάβει αναφορικά με τις προτεινόμενες τροποποιήσεις της Σύμβασης τόσο επί των εργασιών διάθεσης των αποβλήτων[3] όσο και επί της διαδικασίας συναίνεσης μετά από ενημέρωση του κράτους εισαγωγής των αποβλήτων[4]. Για τον καθορισμό των θέσεων που θα ληφθούν εξ ονόματος της Ένωσης, το Συμβούλιο πρέπει να εκδώσει απόφαση και προς τούτο η Επιτροπή υπέβαλε την 7085/23 πρότασή της, σύμφωνα με την προβλεπόμενη στη Συνθήκη λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης διαδικασία.[5]

ΟΙ ΕΡΓΑΣΙΕΣ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ: Η διάθεση είναι ένας τρόπος διαχείρισης των αποβλήτων και περιλαμβάνει τη συλλογή, τη μεταφορά και την επεξεργασία των επικίνδυνων ή άλλων αποβλήτων. Οι εργασίες διάθεσης απαριθμούνται στη Σύμβαση της Βασιλείας και διακρίνονται σε εργασίες αξιοποίησης και σε εργασίες μη αξιοποίησης των αποβλήτων. Οι εργασίες μη αξιοποίησης είναι εκείνες που δεν οδηγούν στη δυνατότητα ανάκτησης, ανακύκλωσης ή επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων, όπως η απόθεση μέσα στο έδαφος, η βιολογική επεξεργασία και η αποτέφρωση στη γη ή στη θάλασσα. Οι εργασίες αξιοποίησης είναι εκείνες που μπορεί να οδηγήσουν σε δυνατότητα ανάκτησης, ανακύκλωσης ή επαναχρησιμοποίησης των αποβλήτων, όπως η χρήση ως καύσιμα ή άλλο μέσο για την παραγωγή ενέργειας, η ανάκτηση συστατικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για τη μείωση της ρύπανσης και η διασπορά πάνω στο έδαφος που έχει ευεργετική επίδραση στη γεωργία ή στην οικολογία.

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΩΝ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΔΙΑΘΕΣΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ: Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, η Ένωση θα πρέπει να εξακολουθήσει να υποστηρίζει την τροποποίηση των περιγραφών των εργασιών διάθεσης των αποβλήτων που αναφέρονται στη Σύμβαση, ώστε να ερμηνεύονται με σαφήνεια από τα μέρη και να διευκολύνεται έτσι η διενέργεια ελέγχων σε μεταφορές αποβλήτων και να προλαμβάνονται παράνομες μεταφορές. Μεταξύ των τροποποιήσεων που προτείνει η Ε.Ε. περιλαμβάνονται η προσθήκη στη Σύμβαση γενικής εισαγωγής, όπου θα γίνεται σαφής διάκριση των όρων «μη αξιοποίηση» και «αξιοποίηση», η συμπερίληψη κειμένων που θα επεξηγούν την έννοια των «εργασιών μη αξιοποίησης»[6] και των «εργασιών αξιοποίησης»[7] και η επικαιροποίηση των περιγραφών των εργασιών διάθεσης, σύμφωνα με τις επιστημονικές και τις τεχνικές εξελίξεις.

Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΗΣ ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΗΣ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ: Στη Σύμβαση της Βασιλείας θεσπίζεται ένα σύστημα ελέγχου για τις εξαγωγές, τις εισαγωγές και τη διαμετακόμιση ορισμένων αποβλήτων μέσω της διαδικασίας συναίνεσης μετά από ενημέρωση. Συγκεκριμένα, το κράτος εξαγωγής αποβλήτων πρέπει να κοινοποιεί (δηλ. να γνωστοποιεί) εκ των προτέρων και εγγράφως τη διασυνοριακή διακίνηση επικίνδυνων ή άλλων αποβλήτων στο κράτος εισαγωγής τους και το κράτος εισαγωγής οφείλει να αναγγέλλει εγγράφως τη λήψη της κοινοποίησης (δηλ. να απαντά), συναινώντας στην κίνηση, ή αρνούμενο την άδεια της κίνησης ή ζητώντας συμπληρωματικές πληροφορίες.  

Η ΘΕΣΗ ΤΗΣ Ε.Ε. ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ ΤΩΝ ΑΠΟΒΛΗΤΩΝ: Σύμφωνα με την πρόταση της Επιτροπής, η Ένωση δεν θα πρέπει να υποστηρίξει την προτεινόμενη προσθήκη προθεσμίας 30 ημερών εντός της οποίας η χώρα εισαγωγής θα πρέπει να απαντήσει στον κοινοποιούντα, διότι τούτο προβλέπεται ήδη στην ενωσιακή νομοθεσία, υποστηρίζει ωστόσο πρωτοβουλίες βελτίωσης της διαδικασίας «συναίνεσης μετά από ενημέρωση», όπως π.χ. με τη χρήση ηλεκτρονικών συστημάτων ανταλλαγής δεδομένων.

ΠΟΙΑ ΑΠΟΒΛΗΤΑ ΥΠΟΚΕΙΝΤΑΙ ΣΕ ΕΛΕΓΧΟ: Οι κατηγορίες αποβλήτων των οποίων η διάθεση και διακίνηση υπόκειται σε έλεγχο είναι ενδεικτικά: τα απορρίμματα μετάλλων όπως μολύβδου και υδραργύρου, τα νοσοκομειακά απόβλητα, τα απόβλητα βυρσοδεψείων, τα οικιακά απορρίμματα, τα κατάλοιπα της καύσης οικιακών απορριμμάτων, ορισμένα πλαστικά απόβλητα, καθώς και τα απόβλητα που είναι εκρηκτικά, εύφλεκτα και διαβρωτικά.

Ιφιγένεια Διαμαντοπούλου
Δικηγόρος
Δ.Μ.Σ. Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών ΠΑ.ΠΕΙ.
Υποψήφια Διδάκτωρ Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών Παντείου Πανεπιστημίου

[1] Η σύμβαση της Βασιλείας εγκρίθηκε εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (νυν Ε.Ε.) με την απόφαση 93/98/ΕΟΚ

[2] Ν. 2203/1994 (ΦΕΚ 58/Τ.Α΄/15.4.1994): «Κύρωση της Σύμβασης της Βασιλείας για τον έλεγχο των διασυνοριακών κινήσεων επικίνδυνων αποβλήτων και της επεξεργασίας τους»

[3] Παράρτημα IV της Σύμβασης της Βασιλείας

[4] Άρθ. 6 παρ. 2 της Σύμβασης της Βασιλείας

[5] Σύμφωνα με το άρθ. 218 παράγραφος 9 και το άρθ. 192 παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ). Βλ. Υπ’ αριθμ. 7085/23 Πρόταση Απόφασης του Συμβουλίου σχετικά με τη θέση που

πρέπει να ληφθεί εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τη διάσκεψη των μερών της σύμβασης της Βασιλείας για τον έλεγχο της διασυνοριακής διακίνησης επικίνδυνων αποβλήτων και της διάθεσής τους, όσον αφορά ορισμένες τροποποιήσεις των άρθρων της εν λόγω σύμβασης, Βρυξέλλες, 3.3.2023

[6] Παράρτημα IVA της Σύμβασης της Βασιλείας

[7] Παράρτημα IVB της Σύμβασης της Βασιλείας